مبارزه مسلحانه هم استراتژی، هم تاکتیک (رفیق شهید مسعود احمدزاده)

مبارزه مسلحانه هم استراتژی، هم تاکتیک

نوشته چریک فدایی خلق رفیق شهید مسعود احمدزاده " تابستان 1349 خورشیدی"

فهرست:

مقدمه چریکهای فدایی خلق ایران

پیشگفتار

مقدمه

شرایط پیدایش و رشد جنبش نوین کمونیستی

بررسی شرایط کنونی اقتصادی - اجتماعی و مسئله مرحله انقلاب

مسئله مرحله انقلاب

خط مشی ما

بررسی "انقلاب در انقلاب" رژی دبره

حزب و چریک، امر سیاسی و امر نظامی

نتیجه گیری

یادداشت

- این مقاله در تابستان 1349 نوشته شده و در پاییز همان سال اصلاحاتی در آن به عمل آمده و یادداشتهایی بر آن افزوده گردیده است.

مقدمه چریکهای فدائی خلق بر "مبارزه مسلحانه - هم استراتژی، هم تاکتیک"

یازدهمین سالگرد رستاخیز سیاهکل، سرآغاز جنبش مسلحانه خلق را گرامی میداریم!

به خاطره چریک فدائی خلق رفیق شیرین معاضد تقدیم می شود.

با ایمان به پیروزی راهمان

چریکهای فدائی خلق ایران 19 بهمن ماه 1359

مقاله ای که در پیش رو دارید، مقدم های است که برای چاپ جدید " مبارزه مسلحانه - هم استراتژی، هم تاکتیک" نوشته شده بود. چریکهای فدائی خلق در نظر داشتند چاپ جدیدی از این اثر را تقدیم هواداران و نیروهای انقلابی نمایند، اما خوشبختانه در این فاصله، اثر مزبور در تیراژی وسیع منتشر شد. به همین خاطر، ما نیز از چاپ مجدد آن در شرایط کنونی منصرف شدیم و بهتر دیدیم مقاله کنونی را بدین صورت در دسترس جنبش انقلابی قرار دهیم.

با ایمان به پیروزی راهمان

چریکهای فدائی خلق ایران 19 بهمن ماه 1359

چاپ جدید "مبارزه مسلحانه - هم استراتژی، هم تاکتیک " در شرایطی بسیار متفاوت با شرایط تحریر کتاب صورت می گیرد. اگر آن زمان بحث بر سر آن بود که "چگونه می توان آن جریانی را بنا نهاد که در مسیر آن توده بر خود، بر منافع واقعی خود، بر قدرت سهمگین و شکست ناپذیر خود واقف شود و به جریان مبارزه کشانده شود؟ چگونه می توان در آن سد عظیم قدرت سرکوب کننده که اختناق و سرکوب مداوم، عقب ماندگی رهبری و عدم توانائی پیشرو در ایفای نقش خود، بالاخره تبلیغات جهنمی رژیم متکی به سرنیزه میان روشنفکر خلق و خلق، میان توده و خود توده، میان ضرورت مبارزه توده ای و خود مبارزه توده ای، بر پا داشته شکاف انداخت و سیل خروشان مبارزه توده ای را جاری کرد؟" ("مبارزه مسلحانه - هم استراتژی، هم تاکتیک ") امروز دیگر آن "سیل خروشان " جاری شده است و هر روز عظیم تر و باشکوه تر می شود، اگر آن زمان مسئله بر سر در هم شکستن افسانه "جزیره ثبات " بود، امروز سرزمین ما صحنه مبارزه پرشور ضدامپریالیستی توده ها است که با هر حرکت خود نظام امپریالیستی را در سراسر جهان به وحشت می اندازد. اگر آن زمان بحث بر سر این بود که چگونه و با چه روش ایی باید توده ها را به مقابله با رژیم کشید تا در برخوردی قهرآمیز و رویاروی بفهمند که این رژیم مزدور "ببری کاغذی " بیش نیست، امروز دیگر بیش از یک سال از آن زمانی می گذرد که در مقابل قهر انقلابی خلق، شاه - این سگ زنجیری امپریالیسم - گریان از سرزمین ما گریخت و توده های قهرمان ما به کسانی که برای جانشینی او تمرین می کنند، با استهزاء و خشم می نگرند. دیگر این سخن که تمام مرتجعین "ببر کاغذی " هستند، برای هر ایرانی مثل روز روشن است و همین امر هم هست که کار امپریالیسم را که هر روز و هر ساعت برای سرکوب این نهضت دسیسهای تازه می چیند، دشوار میکند. ولی آیا کتابی هست که بیشتر از این کتاب بر گردن این قیام و این انقلاب و انقلابیون خلق ما حق داشته باشد؟ آیا در این شرایط جدید، انتشار هیچ کتابی پرمعناتر از انتشار این کتاب هست؟ و آیا در نهضت کمونیستی ما تاکنون هیچ کتابی به اهمیت این کتاب منتشر شده است؟

در این کتاب تصویر سیاه ترین روزهای استیلای یکی از سیاه ترین رژیمهای وابسته، تصویر پراکندگی و جدا ماندن پیشگامان انقلابی خلق از توده های خلق، تصویر استیلای مزمن اپورتونیسم و بن بست مبارزه و در یک کلام تصویر پراکندگی صف خلق و تشکل صف ضد خلق، به روشنی و با واقع بینی کامل بیان می شود و آنگاه نویسنده انقلابی با روش دیالکتیکی خویش توصیف می کند که چگونه سراسر این صحنه گذرا و موقتی است و با ایمانی خلل ناپذیر به خلق و شناخت صحیح و عمیق از وظیفه روشنفکران انقلابی در راهگشایی مبارزات خلق، در صدد کشف آن شیوه مبارزاتی و شکل سازمانی برمی آید که با توسل به آن می توان و باید بلافاصله انقلاب را آغاز کرد و گام در راه بسیار طولانی و دشواری گذاشت که پیروزی نهائی آن مسلم میباشد. وقتی می گوییم در نهضت کمونیستی ما تاکنون هیچ کتابی به اهمیت این کتاب نوشته نشده است، این سخن به یک عبارت مورد قبول همه اپورتونیستها هم هست. چه آن اپورتونیستهای کهنه کار که انتشار این کتاب، خواب آرامشان را بر هم زد و از همان آغاز با ناله و نفرین همچون درماندگان مفلوک به طعن و لعن مطالبش پرداختند و عاجزانه از جوانان خواستند که جوانی خود را در راه این سخنان به باد ندهند، چه آن اپورتونیستهای جدیدی که گمان می کنند تازه از یک بیماری که گویا میکرب آن را این کتاب در نهضت انقلابی ما منتشر ساخته است، شفا یافته اند و هیچ فرصتی را از شکرگزاری این عافیت بازیافته از دست نمی دهند، چه آن اپورتونیستهائی که نظرات خود را شکل صحیح غلطهائی که در این کتاب آمده معرفی می کنند و بالاخره آن اپورتونیستهائی که برای چنگ انداختن بر میراث افتخار گذشتگان بدون ذره ای ایمان به راه گذشته محیلانه نظرات خود را "شکل تکامل یافته" نظرات این کتاب می دانند. بله، همه اینها هم به یک عبارت به اهمیت بی نظیر این کتاب در نهضت کمونیستی میهن ما اعتراف میکنند.

ولی برای چرایکهای فدائی خلق که بیش از 9 سال است در پرتو رهنمودهای این کتاب، درخشان ترین صفحه مبارزات را در تاریخ معاصر خلق ما آفریده اند، این کتاب اهمیتی دیگر دارد. چریکهای فدائی خلق از این کتاب به تجربه دریافته اند که مفهوم تز عمیق مارکسیستی - لنینیستی "تئوری راهنمای عمل است " یعنی چه. آنها استحکام تزهای این کتاب را در مبارزه با امپریالیسم عملاً آزموده اند. آنها عمق مفاهیم مارکسیستی - لنینیستی آن را در مبارزه ای ایدئولوژیک با اپورتونیستها آزموده اند و دیده اند که چگونه این اپورتونیستها که هرگز بضاعت مقابله با محتوای آن را ندارند ناگزیرند در مبارزه با آن به نحوی خف تبار دست به تحریف بزنند.

در میهن ما، امروز مارکسیسم - لنینیسم انقلابی در مبارزه ایدئولوژیک نسبتاً وسیعی که درگیر آن است، مسائل فراوانی در پیشرو دارد که چون این مبارزه در حول رهنمودهای انقلابی این کتاب انجام می شود، همه آنها را می شد در مقدمه این کتاب آورد، ولی این کار حجم غیرمعقولی به این مقدمه می دهد و مخصوصاً این خطر را دارد که خواننده را از درک مطالب اساسی خود کتاب، در چهارچوب شرایط تاریخی نوشته شدن اثر حاضر باز دارد. لذا ما در این مقدمه فقط دو نکته را گوشزد میکنیم:

اول آنکه در آموزش مارکسیسم - لنینیسم انقلابی و مبارزه ایدئولوژیک، مطالعه و توصیه به مطالعه متن اصلی این کتاب اهمیتی بسیار زیاد دارد، زیرا این کتاب در مدت بیش از 9 سالی که از تحریر آن می گذرد از همه سو مورد هجوم اپورتونیسم قرار داشته و ده ها نوشته در رد آن انتشار یافته است و اپورتونیسم که ظاهراً خود را مدافع سرسخت مارکسیسم جا می زند ناگزیر در برخورد با این کتاب، که چیزی جز تطبیق خلاق مارکسیسم - لنینیسم با شرایط مبارزه در ایران نیست، ناچار است یا در مارکسیسم دست ببرد و یا مطالب کتاب را تحریف کند و مطالعه انتقاداتی که تاکنون بر این کتاب نوشته شده، نشان میدهد که اینها با چه وفور و آرامش خاطری به هر دوی این حیله ها دست زدند.

مخصوصاً در جائی که مربوط به تحریف مطالب این کتاب است، مطالعه و توصیه به مطالعه اصل کتاب بار سنگینی را از دوش برمی دارد. با یک مثال ساده منظور خودمان را روشن تر بیان کنیم: از جمله مسائلی که رفیق مسعود در این کتاب در صدد حل آن برمی آید، این است که چگونه باید بین محافل روشنفکری با توده ها ارتباط برقرار کرد و سرانجام عمل مسلحانه را که با سازماندهی گروهی آغاز می شود توصیه می کند. او مخصوصاً این موضوع را تذکر می دهد که جلب اعتماد توده ها کار آسانی نیست و برای اینکه امکان هر سوءتوهمی را در این زمینه از بین ببرد در مقاله ای که در خرداد سال 50 برای جمعبندی تجربه سیاهکل می نویسد (مقدمه "مبارزه مسلحانه - هم استراتژی، هم تاکتیک) صریحاً چنین اعلام می کند: "ما به هیچوجه، به این زودیها منتظر حمایت بلاواسطه خلق نیستیم. ما به هیچوجه انتظار نداریم که خلق هم اکنون به پا خیزد." آیا سخنی از این صریح تر ممکن است؟ ولی حتی این صراحت هم مانع از آن نشده است که اپورتونیستها، لااقل در این مورد که موضوع تا این حد روشن است، دست از تحریف بردارند و تعجب آور نیست که در یکی از آخرین انتقاداتی که بر نظرات رفیق مسعود نوشته شده، نویسنده با کمال بی پروائی و بدون آنکه خم به ابرو بیاورد، در این مورد می گوید: "طبق این نظر (منظور نظرات رفیق مسعود احمدزاده است) توده ها آماده اند که به ندای پیشاهنگ مسلح خود پاسخ دهند. کافی است که پیشاهنگ با جانبازی و فداکاری به رژیم حمله کند تا مردم پشت سر او قرار بگیرند. بنابراین با شروع اولین عملیات باید به سرعت آن را گسترش داد. در مدت کوتاهی می توان دست به سربازگیری در شهر و روستا زد " (راه فدائی، شماره 3، صفحه 154 ). به آسانی می توان فهمید وقتی کار انتقاد اپورتونیستها از این کتاب بر چنین دروغگویی رسوایی استوار است، مطالعه و توصیه به مطالعه اصل کتاب تا چه حد بار مبارزه ایدئولوژیک را سبک میکند.

دوم آنکه اپورتونیسم در حمله به این کتاب در واقع به جوهر انقلابی مارکسیسم - لنینیسم حمله می کند و بسیاری از اصولی را که از تجربیات مبارزات پیشین در سایر کشورها به دست آمده و در آثار شناخته شده مارکسیستی منعکس است و حمله به آنها در جای خود مشت اپورتونیستها را باز می کند در اینجا به عنوان اموری که گویا برای اولین بار از طرف رفیق مسعود مطرح شده مورد هجوم قرار می دهد، لذا هنگام مطالعه این کتاب مخصوصاً لازم است توجه داشته باشیم که چه چیز تازه ای نویسنده این کتاب بر آنچه از تجربیات پیشین آموخته، افزوده است و به اصطلاح ویژگی این کتاب در چیست؟

مثلاً اپورتونیستها چنین وانمود می کنند که گویا رفیق مسعود هنگامی که می گوید مبارزه مسلحانه تا برقر اری دیکتاتوری خلق شکل اصلی مبارزه است، سخنی تازه به بیان آورده که با تمام تجربیات گذشته در تضاد است. در حالیکه در این مورد رفیق مسعود اساس کار را بر تجربه انقلابات جوامع تحت سلطه قرن اخیر قرار می دهد. بر اساس تجربه این انقلابات تنها از طریق یک جنگ توده ای طولانی است که پرولتاریا در راس نیروهای خلقی می تواند قدرت دولتی را تسخیر کند.

رفیق مائو در سال 1938 در مقاله ای تحت عنوان "مسائل جنگ و استراتژی " این تجربه را چنین جمعبندی می کند: "وظیفه مرکزی و شکل عالی انقلاب، عبارت است از تسخیر قدرت توسط مبارزه مسلحانه، یعنی حل این مسئله توسط جنگ. این اصل انقلابی مارکسیسم- لنینیسم در همه جا صادق است. در چین همچنان که در سایر کشورها."

"هر چند که این اصل ثابت می ماند، احزاب پرولتری، که در شرایط متفاوت قرار دارند، آنرا به طرق متفاوت مطابق با این شرایط به کار میگیرند...."

در همینجا رفیق مائو در مورد شیوه مبارزه در کشورهای سرمایه داری که خود از ستم ملی برکنارند و در عین حال بر سایر کشورها ستم ملی روا می دارند می گوید: "... به جهت این خصوصیات، تربیت کارگران و فراهم آوردن نیروها از طریق یک مبارزه قانونی طویل المدت و به این ترتیب آماده شدن برای واژگونی نهائی سرمایه داری، وظیفه پرولتاریا در کشورهای سرمایه داری است. در آنجا مسئله عبارت است از توسل به یک مبارزه طولانی، قانونی، به خدمت گرفتن تریبون پارلمانی، توسل به اعتصابات اقتصادی و سیاسی، سازماندهی سندیکاها و تربیت کارگران. در آنجا اشکال سازماندهی قانونی است. اشکال مبارزه بدون خونریزی (بدون توسل به جنگ ) میباشد. در مسئله جنگ حزب کمونیست علیه هرگونه جنگ امپریالیستی که توسط کشورش به راه میافتد مبارزه میکند...."

سپس می افزاید این حزب "هیچ جنگی را جز جنگ داخلی که برای آن آماده می شود، نمی خواهد. ولی تا وقتی که بورژوازی واقعاً دچار ناتوانی نشده، تا و قتی که اکثریت پرولتاریا برای قیام مسلحانه و جنگ داخلی مصمم نیست، تا وقتی که توده های دهقانی داوطلبانه به یاری پرولتاریا نیامده اند، این قیام و این جنگ نباید به پا شود. و وقتی اینها فراهم شد باید کار را با اشغال شهرها و حمله بعدی به دهات آغاز کرد، نه برعکس .... این است آنچه که انقلاب اکتبر روسیه آنرا تایید کرد".

مائو سپس می افزاید: "در چین وضع کاملاً متفاوت است ...." و پس از تشریح اینکه کشور چین یک کشور دمکراتیک مستقل نیست بلکه یک کشور نیمه فئودال وابسته است، در مورد شیوه مبارزه در چین چنین می گوید : "..... در چین نه پارلمانی وجود دارد که بتوان از آن استفاده کرد و نه قانونی که برای کارگران حق سازماندهی اعتصاب را بشناسد. در اینجا وظیفه اساسی پرولتاریا نه گذراندن یک مبارزه قانونی طولانی برای رسیدن به قیام و جنگ و نه اشغال بدوی شهرها و سپس روستاها، بلکه حرکتی در جهت عکس است."

".... در چین شکل عمده مبارزه عبارت است از جنگ و شکل عمده سازمان عبارت است از ارتش. تمام اشکال دیگر، از قبیل سازمان و مبارزه توده های خلق بسیار حائز اهمیت و مطلقاً لازمند و در هیچ حالتی نباید نادیده گرفته شوند، ولی همه آنها تابع منافع جنگ هستند....".

ممکن است این فکر پیش آید که این مطلب در مورد وضع چین پس از درگرفتن جنگ گفته شده و فقط در آن زمان است که مبارزه مسلحانه شکل عمده تلقی می شود ولی چنین نیست: "پیش از درگیری جنگ هدف تمامی کار سازماندهی و همه مبارزات تدارک جنگ است و این همان وضعی است که در فاصله بین نهضت 4 مه 1919 و 30 مه 1925 وجود داشت. هنگامی که جنگ شروع می شود، تمام کار سازماندهی و همه مبارزات مستقیماً یا غیرمستقیم با تعقیب جنگ هماهنگی دارد...."

مائو در تایید این گفته استالین که "در چین انقلاب مسلح علیه ضدانقلاب مسلح می جنگد، این یکی از خصوصیات و یکی از مزایای انقلاب چین است " می گوید: "این نظر کاملاً با وضع چین مطابقت دارد. وظیفه عمده حزب پرولتاریای چین، وظیفه ای که او می بایست تقریباً از همان آغاز پیدایشش با آن مواجه گردد، عبارت بوده است از فراهم آوردن بیشترین متحدین ممکن و سازماندهی مبارزه مسلحانه برحسب موقعیت. زمانی علیه ضدانقلاب داخلی و زمانی علیه ضدانقلاب مسلح خارجی به منظور کسب آزادی ملی و اجتماعی. در چین بدون مبارزه مسلحانه، پرولتاریا و حزب کمونیست مقام خاص خود را احراز نمیکردند و هیچگونه وظیفه انقلابی را انجام نمی دادند." برای درک این منظور و اهمیت مبارزه مسلحانه به عنوان شکل عمده مبارزه در چین حتی بررسی تاریخ مبارزه حزب کمونیست چین نیز کافی نیست زیرا مائو در سال 1938 به حزب خود انتقاد می کند که: "حزب ما این واقعیت را در فاصله پنج، شش سال بین پیدایش خود در سال 1921 و شرکت در راهپیمایی سال 1926 به اندازه کافی درک نکرد. در آن دوران، همچنین اهمیت استثنائی مبارزه مسلحانه در چین را درک نمی کردیم و به نحوی جدی به تدارک جنگ و سازمان ارتش نمی پرداختیم. ما توجهی جدی به مسائل استراتژی و تاکتیک نظامی نمیکردیم....". و سرانجام می گوید: "تجربه به ما نشان می دهد که مسئله چین را نمیتوان بدون مبارزه مسلحانه حل کرد..." خصوصیت کار رفیق مسعود این است که کیفیت این شرایط عینی را در ایران سال 1348 تشریح می کند تا کار او به کار آن کسانی شبیه نباشد که با قبول دربست آموزشهای رفیق مائو هیچگونه رهنمود عملی برای مبارزه در دست ندارند. رفیق مسعود به تشریح شرایط عینی انقلاب می پردازد و وابستگی به امپریالیسم و چگونگی تحول آن را نشان می دهد و سپس به شرایط ذهنی انقلاب پرداخته و از حاصل تحلیل خود، آن شیوه ای از مبارزه و تشکل سازمانی را ارائه می کند که در آن زمان راه مبارزه مسلحانه را می گشاید. خصوصیت کار رفیق مسعود در این است که نشان می دهد که چگونه بدون وجود حزب می توان این مبارزه را آغاز کرد و چگونه در آن شرایط خاص تدارک جنگ به معنای خود جنگ است.

کسانی که با توسل به "موقعیت انقلابی " و شرایطی که لنین برای پیروزی قیام مسلحانه شهری شمرده به جنگ این نظر رفیق مسعود که شرایط عینی انقلاب آماده است برمی خیزند، در واقع میخواهند با استناد به انقلاب اکتبر شوروی به جنگ انقلاب چین بروند. اینها درک نمی کنند که وقتی انقلاب به شکل جنگ توده ای طولانی درآید که از کوچکترین هسته های پارتیزانی شروع و تا تشکیل بزرگترین ارتشها ادامه می یابد. قوانین حاکم بر آن نیز متفاوت از قوانین حاکم بر قیام شهری ناگهانی است. کار اینها به کار آن کسانی شبیه است که با استناد به نظرات مارکس در مورد شرایط انقلاب جهانی از نظر لنین در مورد انقلاب در یک کشور انتقاد میکردند.

همچنین است در مورد تضاد اصلی در جامعه ما: اینکه در کشورهای تحت سلطه، تضاد اصلی همان تضاد خلق با امپریالیسم است در سال 48 احتیاج به هیچگونه کار جدیدی نداشت. جنگ ویتنام بهتر از هرگونه استدلال تئوریک آن را به همه نشان داد و رفیق مسعود با تحلیل شرایط اقتصادی - اجتماعی جامعه ایران نشان داد که چگونه با انجام "انقلاب سفید" سلطه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی سرمایه داری بوروکراتیک و وابسته در روستاهای ایران بسط یافت و در پرتو این تحلیل، قاطعانه با نظر اپورتونیستی پیرامون ماهیت اصلاحات ارضی و نقش آن در تخفیف دادن تضادهای داخلی سیستم مقابله کرد و نشان داد که "انقلاب سفید " با حل پاره ای تضادهای جدید، تضاد اصلی یعنی خلق و امپریالیسم را شدت بخشیده و تشدید سرکوب و اختناق رژیم پس از "انقلاب سفید " نه به خصوصیات اخلاقی شاه و جاه طلبیهای او بلکه به اقتضای حاکمیت امپریالیسم پس از این تشدید بیش از پیش تضاد اصلی مربوط می شود. کسانی که چه در آن زمان و چه پس از آن به انتقاد از این نظر برخاسته اند و از تخفیف تضادها سخن گفته اند، استدلالشان شباهت بسیار داشت به آن کسانی که در عصر امپریالیسم با مشاهده انحصارها حکم به این می کردند که سرمایه داری با سیاست جدیدی که در پیش گرفته توانسته است بر تضادهای خود فائق آید و لنین نشان میداد که پیدایش انحصارها نه دلیل تخفیف تضادها بلکه دلیل تشدید بیش از پیش تضادهای جامعه سرمایه داری است که مرحله نوین و آخرین مرحله آن و شب فردای انقلاب سوسیالیستی است.

رفیق مسعود با تشریح تضاد اصلی و نشان دادن ویژگیهای این تضاد نشان می دهد که لازمه هر تحولی حل این تضاد است و حل این تضاد یعنی برقراری دیکتاتوری خلق، برقراری دمکراسی نوین و به این ترتیب هرگونه راه حل رفرمیستی طرد می شود و برای رسیدن به این هدف خط مشی مبارزه با هدف به پا کردن یک جنگ توده ای طولانی مطرح می شود. در اینجا مبارزه مسلحانه نه به عنوان صرفاً یک وسیله ترویج و تبلیغ، نه یک وسیله دفاع از خود، نه یک وسیله فشار بر دشمن و نه وسیله ای برای تشکیل حزب بلکه به عنوان خط مشی اصلی مبارزه در راه بر انداختن سلطه امپریالیسم و برقراری حاکمیت خلق و دمکراسی نوین مطرح می شود. گرچه در جریان این کار همه آن وظایف را نیز به موقع خود انجام میدهد.

امروز قسمتهایی از این کتاب که به مسئله رابطه روشنفکران و توده در زمان تحریر کتاب می پردازد به نظر کهنه می آید ولی همین امر باعث می شود که جوهر اصلی کتاب و روح انقلابی آن به نحو بارزتری جلوه کند. تحول اوضاع درک محدود و اپورتونیستی از مبارزه مسلحانه را کاملاً به بن بست کشانیده و هواداران این نظریات امروز جز یک رابطه لفظی با مبارزه مسلحانه در گذشته فرقی با سایر اپورتونیستها ندارد ولی همین تحول اوضاع بیش از پیش صحت نظر رفیق مسعود را درباره مبارزه مسلحانه و تحولات بعدی آن ثابت کرده است. تحول اوضاع نشان داده است که واقعاً هر تحول بنیادی لازمه اش حل تضاد خلق و امپریالیسم و برقراری دیکتاتوری خلق است و هرگونه مبارزه ای صرفاً در جهت این مبارزه قابل درک است.

اکنون ممکن است این سئوال مطرح شود که با وجود چنین سلاح تئوریک در دست چریکهای فدایی خلق و با وجود حضور فعال آنها در جریان مبارزه عملی، اپورتونیسمی را که حتی در خود سازمان چریکهای فدایی خلق نفوذ کرده و اکنون حضور آن در همه جا به چشم می خورد چگونه میتوان توجیه نمود؟ در پاسخ این سئوال ضمن آنکه می پذیریم بر چریکهای فدایی خلق این انتقاد وارد است که به مبارزه ایدئولوژیک مخصوصاً در درون خود سازمان بهای کافی نداده اند (و ضمن اذعان به لطمات بزرگی که اپورتونیستها تا کنون به بسط نهضت وارد کرده اند مخصوصاً خطری که در آینده برای نهضت خواهند داشت )، باید بگوییم که حتی اگر چنان مبارزه ای نیز با پیگیری صورت گرفته بود، باز هم با چنین جریانات انحرافی و خیانتکار مواجه بودیم. این بسیار ساده و قابل تصور است که با تسهیل شرایط مبارزه، فراهم شدن امکانات علنی، البته تا حدی که نیاز اپورتونیسم حراف و بی عمل را برآورده کند، اپورتونیستها عده ای بساط خود را از خارج به داخل وارد کنند و عده ای نیز که اساساً در دوره قبل بساطشان را جمع کرده بودند، باز به فکر گستردن بساط خود بیفتند. اگر با دیدی درازمدت به مسئله نگاه کنیم می توانیم بگوئیم علیرغم همه ظلمات و صدماتی که این جریانات انحرافی و خیانتکار به جنبش خلق ما وارد آورده اند، در عوض خلق ما نیز تجربیات ذی قیمتی اندوخت. اگر می بایست توده ها به میدان مبارزه بیایند، اگر می بایست آنها آگاهی و بینش سیاسی پیدا کنند، بگذارید اپورتونیستها از لانه خود بیرون بیایند، حرفشان را بزنند و شیوه مبارزه شان را ارائه کنند تا خلق آنها را بشناسد و آگاهی مبارزاتی خود را گسترش دهد. اکنون که خلق به میدان آمده بود می بایست همه آنچه را که در دوران قبل به اصطلاح در زیر زمین صورت گرفته بود، در مقابل وی نمایش داده شود. آنچه در دوره قبل و در زیر زمین انجام شده بود، چه بود؟ در دوره قبل اپورتونیسم راست در مقابل خط مشی انقلابی به ورشکستگی خفت باری دچار شده بود و هر سخنی گفته بود (و در آن زمان جز سخن گفتن از او کاری ساخته نبود ) بیشتر از پیش خود را رسوا کرده بود. از دوره قبل حزب توده در مقابله با خط مشی انقلابی حرفی می زد و دیگر اپورتونیستها در حالیکه وی را دشنام می دادند حرفهای او را در مقابل خط مشی انقلابی تکرار می کردند. آیا میدان داری امروز اپورتونیستها چیز دیگری جز نمایش همین جریان امور در جلو چشم توده های ماست؟ آیا از همان اوائل ظهور مجدد اپورتونیستها جز آن بود که حزب توده در عمق منجلاب خیانت و سازشکاری در صحنه و مقابل چشم همه ظاهر شد و جز آن بود که همه اپورتونیستها در حالیکه مدام به حزب توده دشنام می دادند در فواصل مختلف راه همین منجلاب را در پیش گرفتند و کهنه کاران " توده ای" در اعلامیه های خود مرتباً آنها را تشویق می کردند و ورود عده ای را به عمق منجلاب و نزدیک شدن دیگران را به این منجلاب به خود و به همه دشمنان خلق تبریک میگفتند؟

بله اینها جز آنچه که در مرحله قبل صورت گرفته بود یعنی ورشکستگی نهائی اپورتونیسم و بیهودگی هرگونه رفرمیسم را نمایش ندادند. شیوع این اپورتونیسم را نباید به معنای حاکمیت اپورتونیسم بر نهضت انقلابی خلق ما دانست. آنچه تاکنون در جریان این انقلاب به دست آمده همه در حول رادیکال ترین شیوه مبارزه یعنی قهر توده ای و مبارزه مسلحانه به دست آمده و همه احترامی که مردم برای سازمانها قائلند، در رابطه با همین شکل مبارزه تبیین می شود. وقتی می توانیم از حاکمیت اپورتونیسم بر نهضت سخن بگوئیم که این اپورتونیسم می توانست جهت مبارزات خلق را تعیین کند ولی خوشبختانه در حال حاضر چنین نیست و اپورتونیستها حداکثر لنگان لنگان به دنبال نهضت توده ای در حرکتند و حتی گاه دیده شده است که مردم اپورتونیستها را به شیوه های جدی مبارزه می کشانند که به هیچوجه دلخواه خودشان نیست.

حاصل شرکت اپورتونیسم در صحنه مبارزات توده ها برای خلق ما بسیار آموزنده بوده است و بیش از پیش صحت این نظر رفیق مسعود را که هرگونه روش رفرمیستی بیهوده است را نشان می دهد. این اپورتونیستها با رادیکال ترین شعارها نیز برخوردی رفرمیستی کرده اند و در هیچ مرحل های به هیچ موفقیتی نرسیدند. از دولت بازرگان انحلال ارتش شاهنشاهی و تشکیل ارتش خلق را خواستند، از دولت بازرگان اعطا و تضمین آزادیهای دمکراتیک را خواستند، از دولت بازرگان فراهم کردن زمینه برای تشکیل مجلس موسسان را خواستند، بدون اینکه به هیچیک از اینها رسیده باشند، همه را رها کرده و به مجلس خبرگان روی آوردند و دست خالی بازگشتند. آنگاه دشنام بسیار به بازرگان دادند و به دنبال دیگران به راه افتادند و هنوز هم دست خالی. آیا ورشکستگی اپورتونیسم و روشهای سازشکارانه را بهتر از این می شد به خلق نشان داد که خود اپورتونیستها نشان دادند؟ البته اپورتونیستها همه اینها را به حساب "مبارزات" خود می گذارند و معتقدند که همه "مبارزات" برای توده ها آموزنده بوده است. ما نیز معتقدیم که همینگونه بوده است. ولی همواره توده ها در طول تاریخ از اپورتونیستها درس منفی گرفته اند. آنها به خوبی فهمیده اند که این روشها بی فایده است ولی این اپورتونیستها آنقدر ورشکسته اند که حتی به این وضع هم افتخار میکنند. ولی اگر اپورتونیسم در نهضت انقلابی خلق ما حاکم نیست جای یک رهبری انقلابی نیز خالی است و این وظیفه بزرگی است که در مقابل انقلابیون خلق ما قرار دارد. در دو سال اخیر مبارزه توده ها اشکال بسیار متنوعی از مبارزات را مطرح کرده است. رفیق مسعود در این کتاب نشان می دهد که نمی توان چگونگی بسط بعدی مبارزه را در شرایط برقراری سلطه امپریالیسم پیش بینی کرد و مبارزات دو سال اخیر به خوبی صحت این سخن را نشان داد. بدون شک محور اصلی مبارزات همین دو سال را نیز مبارزه قهرآمیز و مبارزه مسلحانه توده ها تشکیل می دهد و اپورتونیستهائی که مبارزه مسلحانه خلق کرد و اشغال سفارت آمریکا را برابر می گیرند و نشاندهنده دو مرحله پی در پی می دانند، جز رسوائی و ورشکستگی خود را به نمایش نمی گذارند (1). ولی این مبارزه قهرآمیز و مسلحانه اشکال بسیار متنوعی داشته و وضعیت بسیار پیچیده ای از نیروها در مقابل ماست. حل مشکلات انقلاب کار آسانی نیست و هر روز بیش از پیش معلوم می شود که روابط طبقاتی در کشور ما از پیچیدگی ویژه ای برخوردار است که نادیده گرفتن آنها هر مبارزه ای را، حتی مبارزه مسلحانه را، به شکست دردناکی می کشاند. کار امروز دشواری خاص خود را دارد، همانگونه که کار در سال 48 دشواری خاص خود را داشت. وقتی توده ها در میدان مبارزه اند هر خط مشی مبارزاتی باید جهت حرکت و وضعیت این نیروهای توده ای را در نظر بگیرد و همانگونه که در سال 47 که روشنفکران انقلابی جدا از توده ها به سر می بردند رفیق مسعود نشان داد که هر حرکتی در حال حاضر باید راه پیوند با توده ها را برای نیروها و سازمانهای روشنفکری باز کند. بدون توده ها و بدون محاسبه نیروی آنها هیچ مبارزه انقلابی مفهوم ندارد. این است جوهر انقلابی کتابی که در دست مطالعه دارید و همین جوهر انقلابی است که اپورتونیستها بیش از هر چیز در صدد تحریف آن بر آمدند.

توضیحات

1 ) - "و بعد از آن به ترتیب مسائل زیر حاد شده و فضای سیای جامعه و در نتیجه حساسیت ذهنی توده ها را فرا می گیرد. این وقایع و مسائل بدین قرارند: وقایع گنبد، رفراندم جمهوری اسلامی، اعتراضات کارگران بیکار، وقایع نقده، فشار بر مطبوعات و آزادی دمکراتیک، وقایع خوزستان، انتخابات مجلس خبرگان، فشار بر سازمانهای انقلابی، جنگ کردستان و اشغال سفارت آمریکا. این وقایع نقش آن حلقه های مخصوص را بازی می کردند که باید در هر لحظه به ترتیب در دست گرفته می شد تا توسط آنها تمام زنجیر وقایع را در اختیار داشته و از این طریق تودهها را که حساسیتشان نسبت به این مسائل برانگیخته شده بود، بسیج و آگاه نمود " (راه فدائی، شماره 5 - آذر 1358 ص 52 ). اینها ظاهراً خود را هواداران راستین مبارزه مسلحانه ("معتقدان به راه راستین فدائی") می دانند!

***********

مبارزه مسلحانه هم استراتژی، هم تاکتیک

نوشته چریک فدایی خلق رفیق شهید مسعود احمدزاده "تابستان 1349 خورشیدی"

پیشگفتار

آگاهی هر آینه با صداقت انقلابی توام شود، منشاء ایمانی تزلزل ناپذیر می گردد. همواره فرزندان آگاه خلق، به خلقشان و به تحقق آرمانهای آنها معتقد بوده اند. رفیق احمدزاده از اینگونه فرزندان خلف خلق بوده است، آگاه و مومن. او فولادی بود گداخته در کوره ایمانی خدشه ناپذیر. کارنامه زندگی انقلابی او علیرغم جوانیش مشحون از درخششها و فداکاریهاست.

رفیق مسعود که از هوش کم نظیر یک نابغه برخوردار بود، تمامی قابلیت و توانایی خود را به خدمت انقلاب گرفت. او شناختی وسیع و عمیق از مارکسیسم داشت و برداشتش از آموخته ها زنده و خلاق بود. این رفیق بر اساس موضع پرولتاریائیش آنچه را که در تئوری می آموخت، بطور انقلابی در عمل به کار میبست. او می آموخت تا به کار ببندد، و از آنچه که به کار می بست، می آموخت. مسعود بر هر آنچه میکرد، آگاه بود، و به آنچه که آگاهی می یافت، عمل می کرد. هم از اینرو، مسعود در تمام خصلتهایش، اعم از ساده تا مهم یک رفیق بود. یادش به رفقا اعتماد می بخشید، و عطش چشمه جوشان الهام همیشگی است.

مسعود آمیزه ای شکوهمند از عشق و کینه بود. عشقی عظیم به خلقش و کینه ای عمیق به دشمنان خلق. آمیزه ای شکوهمند که به او توانایی باورنکردنی می بخشید. مسعود را به یاد می آوریم که پیگیر و خستگی ناپذیر، تلاش خلاقانه وقفه ناپذیری در راه انقلاب انجام می داد. او را از دیروقتهای شب، و پگاهان صبح به یاد می آوریم که با قدرت شگفتش در جمع بندی مسائل مطروحه گروه میاندیشید. مسعود که به مبارزه مسلحانه به مثابه وظیفه تاریخی خطیری که به عهده پیشاهنگ انقلابی نهاده شده، عمیقاً آگاه بود، هیچگاه و در هیچ شرایط، حتی لحظه ای موضع منفعل و تدافعی نداشت. آنگاه که آزاد بود، در سازمان دادن اولین گروه چریکی که به عملیات پیگیر شهری دست زد، نقشی سازنده، خلاق و تعیین کننده ایفا نمود. او همچنین در نقش فرمانده یک تیم منظبط و فعال چریک شهری را فرماندهی میکرد که دست به چند عمل متهورانه بزرگ زد.

هنگامیکه رفیق احمدزاده به زندانهای قرون وسطایی شاه مزدور افتاد، با مقاومت قهرمانانه و کم نظیرش در زیر وحشیانه ترین شکنجه های ساواک آنچنان نمونه های پرشکوه از ایمان و استحکام انقلابی به نمایش گذارد که شکنجه گران ساواک خود به حقارت خویش پی بردند. ساواک که در مسعود قدرتی عظیم سراغ کرده بود، برای اولین بار یک زندانی را نه تنها در سلول، بلکه تا آخرین لحظه زندگیش در سلولی کاملاً جدا از دیگران نگه داشت.

در دادگاههای ضدخلقی شاه نیز مسعود مطلقاً محاکمه نشد. او با طرح شجاعانه و درخشان مسائلی در زمینه درستی عمل مسلحانه و پیروزی اجتناب ناپذیر و تاریخی آن، با نشان دادن ماهیت ضدخلقی دادگاه شاه و تمامی اعضای آن، تمام سیستم قضایی شاه مزدور و کسانی را که در خدمت آن قرار دارند، به محاکمه کشید و محکوم کرد. مسعود دادگاه ضدخلقی شاه را لرزاند، به گونه ای که رفقایمان را از جلسه دوم به چند دسته کوچک تقسیم و محاکمه نمودند. اگر ما در لحظه اعدامش حضور نداشتیم، با شناختمان از مسعود، یقین داریم او با آنچنان ایمان، شجاعت و استحکامی به سوی دار می رفت که گویی نه محکومی، که حاکمی ست. او یقیناً از لحظه مرگش نیز لحظه ای تاریخ ساز ساخته است.

و اکنون اثری درخشان از این رفیق پیش روی شماست. این اثر به زبان فرانسه ترجمه شده و توسط چند سازمان انقلابی داخل و خارج، ضمن تایید عمیق آن بعنوان اثری تعیین کننده در راهگشایی نهضت انقلابی خلقمان انتشار یافته است. ما خود را از دادن توضیحاتی پیرامون مسائل مطروحه در این اثر بی نیاز می بینیم. این اثر خود به خوبی، توضیح دهنده خویش است. آنچه اینجا طرح می شود، تاکید کوتاه و مجمل اثر رفیق بر پایه نتایج علمی گرانبهائیست که تاکنون کسب شده است.

این اثر در چه شرایطی نوشته شد ؟ در شرایطی که نهضت انقلابی خلق ایران داشت یک عطف انقلابی را می گذراند. این عطف به دنبال یک دوران سکون ظاهری، که نتیجه سرکوب تمام نهضتهای موجود بود، و به دنبال بن بستی که تمام شیوه های پیشین و کلاسیک مبارزه بدان انجامیدند، پدید آمد. در زیر آن سکون ظاهری و در پشت سرکوب ظاهراً پیروزمندانه مبارزات آزادیبخش توسط حکومت دست نشانده، نیروهای انقلابی رشد می یافتند و از تجارب پیشین، مسائل نوینی می آموختند. جمعبندی تجارب شکستهای گذشته و چشم اندازی که مبارزه مسلحانه رفقای انقلابی در سایر کشورها و عمدتاً در کشورهای آمریکای لاتین گشود، آن عطف انقلابی را بیش از پیش قطعی می ساختند. اکنون دیگر همه جا در میان گروهها و محافل انقلابی و به راستی پیشرو، آغاز مبارزه مسلحانه توسط گروه ها، به مثابه تنها مشی درست انقلابی که قادر است نیروی عظیم انقلابی نهان در توده ها را به جریان آورد و مبارزه توده ای را ممکن سازد، بدون کمترین تردید مورد تایید بود.

گروه ما نیز این پروسه را طی کرد و در چنین عطفی به سر می برد. گروه، قبل از اتخاذ مشی مسلحانه شیوه های دیگری را تجربه کرده بود. گروه از روی مدل چینی، ابتدا حزب و سپس دست زدن به عمل نظامی، به کار سیاسی میان دهقانان و کارگران پرداخت. رفقا به روستاها و میان کارگران رفته و به ایجاد ارتباط با آنان کوشیدند. برخورد عینی ما با تجارب این شیوه از عمل، نشاندهنده بی ثمری مطلق این شیوه بود. اگر با کارگر و دهقان از بدی وضعشان صحبت می شد، چیزی بود که خود بهتر از ما می دانستند، و اگر آنها دعوت به مبارزه می شدند و چشم انداز پیروزی به آنها نشان داده می شد، این چیزی بود که آنها هیچگونه اعتمادی نه به آن چشم انداز و نه به ما داشتند. کارگران و دهقانان بر اساس واقعیات عینی، (شکست تمام مبارزات پیشین و خیانت رهبران به توده ها - سیستم سرکوب وحشیانه هر حرکت اپوزیسیون - سیتسم تبلیغاتی وسیع و از طریق آن مسخ فرهنگ خلق ما و تحمیل فرهنگ امیریالیستی به آنها -  بزرگ جلوه دادن قدرت دشمن و پراکندن تخم یاس و ناامیدی نسبت به مبارزه و بی اعتمادی به رهبران خلق میان تود ه ها .........) به مسائل سیاسی بی علاقگی آشکاری بروز می دادند. تازه به تمام بی ثمری این ارتباط ها، عدم امکان ایجاد ارتباط به مقیاس توده ای با کارگران و دهقانان نیز اضافه می شد، ارتباط با کارگران و دهقانان در نهایت و به نحوی کاملاً آسیب پذیر تنها بطور مفرد می توانست ایجاد شود. این واقعیتی است عینی که سیستم پلیسی دشمن و آشنایی دشمن با شیوه های کلاسیک مبارزه آنرا به وجود آورده اند. ما در عمل دریافتیم که فکر ایجاد حزب از طریق کار سیاسی میان کارگران و دهقانان در شرایط کنونی ما تنها یک ذهنیت است. واقعیت عینی چنین است که ایجاد ارتباط به مقیاس توده ای با آنها امری است محال. منضم بر این ما هیچ چیز برای گفتن به آنها نداریم. آنچه که ما با آنها می گوییم یا چیزی ست که خود بهتر می دانند، یا چیزی است که به آن هیچگونه اعتمادی ندارند. در عین حال تحلیل ما از شرایط اقتصادی - اجتماعی میهنمان تضادهای شدید آشتی ناپذیر میان طبقات استثمارگر و استثمارشونده را نشان می دادند. هم از اینرو ما به لزوم مبارزه آزادیبخش به منظور سرنگونی حکومت دست نشانده و استقرار حاکمیت خلق، به مثابه یک واقعیت عینی قویاً معتقد بودیم. تجارب گذشته و تجارب عملی گروه، عدم امکان توسل به شیوه های کلاسیک را تایید می کردند. اتخاذ شیوه های پیشین مبارزه، نشاندهنده سوبژکتیویسم و دگماتیسمی است که برای مبارزات آزادیبخش خلق ما مرگبارند. بدینگونه جستجوی شیوه های نوین مبارزه، منطبق با شرایط عینی ضرورت یافت. حل درست مسئله انقلاب و شکستن بن بست موجود، به صداقت و شهامت انقلابی در برخورد با واقعیات عینی، و رهایی از مدلهای پیشین، دوری از هرگونه دگماتیسم و سوبژکتیویسم، نیازمند بود. در این جستجوها و راه جوئی ها بود که آن عطف انقلابی پدیدار شد، و گروههای صادق انقلابی به مبارزه مسلحانه روآور شدند. گروههایی به تدارک مبارزه مسلحانه مبادرت ورزیدند، لیکن به علت نبودِ تجربه، و یک سلسله خطاهای تاکتیکی و تشکیلاتیِ ناشی از همین بی تجربگی، قبل از اینکه موفق به انجام کار پیگیر و جدی شوند، از بین رفتند. این شکستها خود زمینه تجربه غنی برای گروههای بعدی شدند. دوران انقلابی آغاز شد. در این دوران، حوادث سریع رخ می دهند، و تئوری دنبال عمل گام برمی دارد. گذر تند رویدادها، مسائل عملی نوینی را ایجاد می کنند، طرحهای عملی تازهای در دستور قرار میگیرند، بی آنکه برای جمعبندی کامل اعمال گذشته مجالی شده باشد.

هم اکنون تجارب انقلابی در سراسر جهان هیچگونه تردیدی در درستی عمل مسلحانه پیشاهنگان خلق باقی نگذارده است، اما هنوز یک جمعبندی این تجارب و پی ریزی پایه تئوریک استواری برای مبارزه مسلحانه بطور کامل انجام نیافته است. تلاشهایی که در این زمینه انجام گرفته، چندان متعدد نیستند. مبارزه مسلحانه در ایران نیز توسط پیشاهنگان انقلابی، و بر اساس ضروریات عملی بی گفتگو آغاز گشت، هنوز در تئوری تدوین نگشته بود. بدینگونه تدوین تئوری مبارزه مسلحانه خلق ما، به نحوی که قادر باشد نتایج مثبت بیکران عمل مسلحانه را با تئوری تدوین یافته ای همراه سازد، اهمیتی روزافزون می یافت. در چنین شرایطی بود که رفیق احمدزاده با اثر درخشانش "مبارزه مسلحانه، هم استراتژی، هم تاکتیک" توانست این امر مهم را به شایستگی به انجام رساند.

با درک این شرایط و در پرتو این مسائل است که می توان به نقش خطیر این رفیق در مورد تدوین تئوری مبارزه مسلحانه و اهمیت آن در راهگشایی نهضت انقلابی خلقمان پی برد. رفیق در این اثر درکی روشن و درخشان از مبارزه مسلحانه ارائه نموده، و پایه تئوریک استواری برای مبارزه مسلحانه خلقمان پی ریزی می کند. قبل از این اثر، از عمل مسلحانه، درک واحدی وجود نداشته است. میان رفقا عده ای از عمل مسلحانه، دفاع از خود مسلحانه (در اینجا مراد از دفاع از خود مسلحانه پشتیبانی نظامی اَعمال سیاسی است. یعنی از سلاح تنها نقش تدافعی - نه تعرضی انتظار داشتن، و با سلاح در برابر تعرض های احتمالی دشمن ایستادگی کردن و بدینگونه خود را حفظ نمودن) را می فهمند. درک عده ای از عمل مسلحانه تا تبلیغ مسلحانه (مراد از تبلیغ مسلحانه، از عمل مسلحانه تنها اثر تبلیغی بر روی خلق انتظار داشتن است.) چنین درکی دامنه عمل مسلحانه را محدود می سازد. ما با عمل مسلحانه به دشمن ضربات نظامی، اقتصادی و سیاسی وارد می سازیم. البته تحلیل ما از مبارزه مسلحانه در مرحله کنونی اش در مجموع ماهیت تبلیغی آن را نشان می دهد، ولی این مطلقاً بدان معنی نیست که ما عمل مسلحانه را با تبلیغ مسلحانه یکسان بگیریم. هم اکنون عمل مسلحانه هدف ضرب ات روانی بر دشمن را با پیروزی دنبال می کند. فراتر نمیرفت، رفیق نشان داد که اینگونه درک هایی از عمل مسلحانه، نوعی درک مکانیکی از آن داشتن است. رفیق خود می گفت: "اکنون میان سلاح و کار گروهی پیوندی ارگانیک موجود است." به سلاح جای خود و به کار گروهی جای خود را دادن، حاکی از درکی مکانیکی است. مبارزه مسلحانه اکنون هم هدف و هم وسیله است، هم استراتژی است و هم تاکتیک. و اما مغرضان خیلی بیش از اینها به خطا می رفتند و از آماده نبودن شرایط عینی برای انقلاب دم می زدند. عده ای نیز به مدلهای پیشین چسبیده و یارای برخورد ارگانیک با شرایط عینی ما و اتخاذ مشی منطبق با آن را نداشتند.

رفیق با تحلیل عمیق، همه جانبه و زنده ای که از شرایط اجتماعی - اقتصادی، شرایط انقلابهای کلاسیک، و مشی ها به عمل آورد، به تمام این ابهامات پایان بخشید. آنها که خطا می کردند به اشتباهاتشان پی بردند، و آنها که مغرض بودند فاش شدند. این اثر رودی پرخروش است که در بستر مشی انقلابی تاریخی خلقمان جریان یافته و زباله های گندیده اپورتونیسم را از این بستر روبیده و پاک کرده است. اکنون دیگر در صف پیشاهنگان انقلابی، جائی برای این بزدلهای اپورتونیست باقی نمانده است. پرگوئی های نفرت انگیز این یاوه گویان بی عمل، دیگر خریداری ندارد و اینان مجالی برای خودنمایی نخواهند یافت.

رفیق در "مبارزه مسلحانه، هم استراتژی، هم تاکتیک " علیرغم تنگ نظرانی که تا بیش از یک قدم جلوی پایشان را نمی توانند ببینند و با هر شکست تاکتیکی ما می کوشند، آنرا استراتژیک تلقی کنند، علیرغم تسلیم طلبانی که انقلابی را می خواهند که در آن حتی از دماغ یک نفر خون نیاید، دوردست های مبارزه مسلحانه را می بیند. رفیق با دورنگری یک مارکسیست، بی آنکه به ذهنیت یا تخیل درغلطد، دقیقاً تا جایی که تجارب مجال پیش بینی به ما می دهند، خطوط کلی روندی را که مبارزه مسلحانه تا تودهای شدن آن و آنگاه تحقق آزادی و سوسیالیسم در پیش دارد، ترسیم میکند.

سازمان سیاسی - نظامی تجدید سازمان شد و کار چریک شهری به نحوی جدی و پیگیر آغاز و دنبال گردید. با آغاز عمل مسلحانه بسیاری از عناصر، تصفیه شدند و به گفته رفیقی "مبارزه مسلحانه تیر خلاصی بود برای همه عناصر متزلزل و مردد گروه." همچنین تمام افراد و محافل صادق انقلابی که تاکنون این اثر را خوانده اند به مبارزه مسلحانه روی آور شدند. این خود نشاندهنده میزان اهمیت آن در راهگشایی نهضت انقلابی خلقمان است. هم اکنون انبوهی از نتایج مثبت عملی که مبارزه مسلحانه در دوران کوتاه زندگیش به بار آورده است، پشتوانه عملی محکمی در تایید این اثر رفیق است. ما اینجا به اجمال و فهرست وار این نتایج را بازگو میکنیم:

1. اثر عمل مسلحانه بر روی محافل، گروهها و سازمانهای موجود با صفبندی قطعی آنها مشخص می شود. مبارزه مسلحانه، استراتژی مبارزه انقلابی را بیش از پیش روشنی بخشیده و به سردرگمی ها پایان داده است. اکنون دیگر اپورتونیستها نمی توانند با پر حرفی، خود را در صفوف انقلابیون پیشاهنگ جا بزنند. اکنون زمانی است که هر کس با اعمالش مشخص می شود، نه با گفته هایش. مواضع با عمل روشن می شوند، نه با ادعا. عمل مسلحانه اپورتونیستها را فاش و بی اعتبار ساخته است. اینان دیگر قادر نیستند افراد و محافل صادق انقلابی را دچار سردرگمی سازند. گرایش نظری و عملی همه افراد، محافل و گروههای صادق انقلابی به سوی مبارزه مسلحانه است. به ما خبر از محافلی رسیده است که با دستهای خالی، از مصادره سلاح برای تدارک امر انقلاب آغاز کرده اند و این نشاندهنده میزان اراده انقلابی این رفقاست، درود بر آنها.

2. اثر عمل مسلحانه بر روی طبقات و اقشار اپوزیسیون، تقویت و تحریک پتانسیل انقلابی آنان بوده است. تصاعد کم نظیر قهر انقلابی (نه مسلحانه) در اعتصابات دانشجویی (طرح حادترین شعارها، زدوخورد با دژخیمان رژیم و بیرون راندن گارد مسلح از دانشگاه، سنگباران شدن ماشین نیکسون توسط دانشجویان مبارز)، موارد متعددی از اقدامات قهرآمیز فردی توسط رنج کشان (چند نمونه از سوزاندن ماشین توسط چند راننده قهرمان، حمله به افسر پلیس توسط یک رنج کش مبارز، شعارهایی که توسط افراد برعلیه حکومت دست نشانده در مکانهای مختلف نوشته شده، اعتصاب شجاعانه رانندگان تاکسی بار، اعتصاب قهرمانانه کارگران چیت ری، اعتصاب متهورانه کارگران رنج کش بلورسازی)، اینها همه رویدادهایی هستند که اخیراً رخ داده اند و در گذشته کمتر سابقه داشته اند. این رویدادها نشاندهنده شکل گیری عناصر یک اخلاق نوین در خلق هستند. مبارزه مسلحانه با فداکاریهایی که کرده است (رفقای شهید ما که قهرمانانه در برابر نیروهای دشمن ایستادگی کردند و به شهادت رسیدند. رفقای اسیر ما که در زیر سخت ترین شکنجه های قرون وسطایی همچنان مصمم و بی بازگشت باقی ماندند) به خلق درس فداکاری داده است و دارد اعتماد آنان را به پیشاهنگان خویش جلب می کند. مبارزه مسلحانه با بقای سرسختانه خویش به خلق امید دوباره بخشیده است. عمل مسلحانه با ضرباتی که بر دشمن وارد ساخته، به خلق نشان داده است که دشمن ضربه پذیر است. این همه به آگاهی خلق افزوده اند و شجاعت انقلابی را تقویت کرده اند. خلق کم کم دارد امیدوار می شود، اعتمادش را به پیشاهنگان خویش بازمی یابد، و دارد می فهمد که می توان به دشمن ضربه وارد ساخت. در این راه باید فداکار بود و تن به خطر داد. خلق دارد درمی یابد که نباید در برابر مظالم حکومت دست نشانده، راه تسلیم و رضا در پیش گیرد، بلکه در برابر دشمن ضربه پذیر، دست به قهر انقلابی میزند، فداکاری میکند و تن به خطر میدهد. همین عناصر اخلاق نوین که هم اکنون به چشم می خورد، در تداومش بطور وسیع به حمایت معنوی توده ها منجر می شود. و این حمایت معنوی است که در لحظه یک تغییر کیفی و با سازماندهی پیشاهنگان انقلابی، مادیت می یابد و مبارزه توده ای شکست ناپذیر محقق میگردد.

3. اثر درونی مبارزه مسلحانه، تجاربی بوده اند که در ادامه پیروزمندانه مبارزه، و برای اجتناب از خطاهای تاکتیکی نقش تعیین کننده دارند. اکنون دیگر مبارزه مسلحانه از نظر گروههایی که بدان دست زده اند، دارد خردسالی خود را از سر می گذراند.

4. اثر مبارزه مسلحانه بر روی دشمن هم هجانبه و وسیع بوده است:

الف- تشدید تضادهای داخلی ماشین سرکوب دیکتاتوری نظامی ننگین، بالاخص تضادهای درونی ساواک و شهربانی. به دنبال هر ضربه موثر چریکها، کادرهایی از ساواک و شهربانی تعویض شده، تضاد میان دسته های مختلف موجود در این سازمانها سرکوب را تشدید می بخشد. همچنین با شروع عمل مسلحانه، فشار بر کادرهای پایین شهربانی، بالاخص پاسبانها، افزایش یافته و اکنون اینها با پوست و گوشت خویش مظالم حکومت دست نشانده را لمس می کنند. این فشار، تضاد کادرهای پایین شهربانی را با کادرهای بالا افزایش داده و آنها را هر چه بیشتر در انجام وظایفی که بوروکراسی به آنها محول نموده دلسرد میسازد.

ب- تشدید تضاد تاکتیکی میان امپریالیسم و حکومت دست نشانده: ضربات چریکها که متوجه سازمانها، افراد و موسسات امپریالیستی است، سبب می شود تا امپریالیسم در این مورد از حکومت استعماری توضیح بخواهد و آنرا توبیخ کند. این عملیات به تشدید تضادهای تاکتیکی میان امپریالیسم و حکومت دست نشانده منجر می شوند.

ج- گسترش بحران عمومی در ماشین دولتی: ضرباتی که متوجه موسسات تولیدی و تجاری امپریالیستی صهیونیستی هستند، سبب می شوند تا سرمایه داران امپریالیست از ترس اعمال انقلابی چریکها از سرمایه گذاری در میهنمان خودداری نموده و یا دست کم در برابر حکومت دست نشانده پرتوقع تر شوند. این عملیات به دشمن ضربه اقتصادی زده و در مجموع با سایر عملیات، بحران موجود در ماشین دولتی را تصاعد میبخشد.

د- ضربات سیاسی: عملیات چریکها، ضربات سیاسی سنگینی بر دشمن وارد ساخته اند. برگ برنده شاه خودفروش در برابر امپریالیسم ثبات و آرامش ظاهری موجود در میهنمان بوده است. ایران به مثابه "جزیره آرامش " به پایگاه ضدانقلابی منطقه تبدیل گشته بود. عملیات چریکها این ثبات را به خطر افکنده و اکنون دیگر جزیره آرامش با قهر انقلابی چریکها دارد دچار طوفان زدگی می شود. عمل مسلحانه با به خطر افکندن این پایگاه، به نهضت انقلابی منطقه یاری می رساند.

ه- ضربات روانی: سلسله عملیات مسلحانه با تاثیرات همه جانبه ای که بر دشمن گذارده اند، ضربات روانی سنگینی را سبب شده اند. اکنون هیولای ترس از اعمال انقلابی بر تمامی ماشین دولتی و ماشینهای سرکوب حکومت (ساواک، شهربانی، ارتش، ژاندارمری) سایه افکنده است. بدینگونه اثر رفیق با نتایج شگفت انگیزی که مبارزه مسلحانه به بار آورده است، در عمل تایید شده است. اینجا ذکر این نکته ضروری ست که علیرغم همه این نتایج، ما دچار خوش بینی ذهنی نشده و وقوع ضرباتی را در آینده بر گروه محتمل می دانیم. لیکن این معنایش هرگز شکست مبارزه مسلحانه یا حتی رکود آن نیست. اکنون پروسه تکامل عمل مسلحانه، لزوماً رشد بی وقفه یک گروه معین نبوده، بلکه تداوم مبارزه مسلحانه توسط هر گروه پیشاهنگ می باشد. ما یقین داریم که نابودی گروه معنایش نابودی مبارزه مسلحانه نیست، زیرا اکنون ما در مرحله ای از رشد نیروهای انقلابی و تثبیت مبارزه مسلحانه به مثابه تنها مشی انقلابی منطبق با واقعیات عینی به سر می بریم که در صورت نابودی گروه، گروههای انقلابی و پیشاهنگ دیگری خواهند بود که به مبارزه مسلحانه ادامه دهند. رفیق احمدزاده در این زمینه چنین می گوید: "جنبش انقلابی ایران تازه دارد سنت مبارزه مسلحانه را ایجاد می کند، در مرحله راه یابی و راه گشایی و در مرحله افت وخیزهای اولیه به سر می برد، و این همه با تشکل گروهی صورت می گیرد. جنبش انقلابی ایران اکنون دارد با عمل مسلحانه راه را نشان می دهد، با پیروزی، شکست، باز پیروزی، باز شکست، باز هم پیروزی خود امکان مبارزه، خصلت طولانی مبارزه را دارد به خلق نشان می دهد و در چنین شرایطی است که خلق به تدریج درمییابد مبارزه سخت است و طولانی و رشد آن به حمایت او احتیاج دارد. این چنین است که خلق و فرزندان پیشاهنگش به تدریج به پا می خیزند. ما به هیچوجه به این زودی ها منتظر حمایت بلاواسطه خلق نیستیم. به هیچوجه انتظار نداریم که خلق هم اکنون به پا خیزد. خلق اینک توسط فرزندان پیشاهنگش، توسط گروههای انقلابی و واقعاً انقلابی نمایندگی می شود. و این گروههایند که تحت تاثیر مبارزه مسلحانه و حمایت معنوی خلق و با آگاهی به درستی مشی مسلحانه، دست به اسلحه می برند. مبارزه را گسترش می بخشند و امکان حمایت مادی خلق را از مبارزه به تدریج بالا می برند. چنین است که شکست یک گروه مبارزه مسلح، تاثیری تعیین کننده بر سرنوشت مبارزه ندارد. اگر قبول داریم که مبارزه طولانی است، اگر قبول داریم که مبارزه با تشکل گروهی آغاز می شود، چه اهمیتی دارد که گروهی در این میان از بین بروند. مهم این است که اسلحه ای که از دست رزمنده اش می افتد، رزمنده ای دیگر باشد که آنرا بردارد، اگر گروهی شکست می خورد، گروهی دیگر باشد که راه او را دنبال کند. این مهم نیست که گروه یا گروههائی پیشاهنگ تر به زندگی خود ادامه دهند تا بتوانند نتایج عمل خود را ببینند، از اثرات آن بهره برداری کنند، و حمایت معنوی را که ایجاد کرده اند با سازماندهی خود مبدل به حمایت مادی کنند. این را می توانند گروههای دیگر انجام دهند، گروههایی که میخواهند به وظایف انقلابی خویش عمل کنند."

اینجا ما بار دیگر خاطره رفیق احمدزاده را گرامی می داریم. خاطره او را که با خصلتهای رفیقانه از یاد نرفتنی اش، با کارهایی که کرده است و افکاری که از خود به جای نهاده، در میان خلقش جاودانه خواهد زیست. او همان رود پرخروش مبارزه مسلحانه است که هر دم پرخروش تر می خروشد و به پیش می رود. و این رود سرانجام به دریای توده ها خواهد پیوست. و با تبدیلش به انقلاب توده ای به پیروزی محتومش خواهد انجامید، و چه شکوهمند است لحظه پیروزی، و چه زیبایی پرشکوهی دارد لحظه انتقام عظیم خلق از دشمنان خویش.

جاودانه باد یاد رفیق احمدزاده

"چریکهای فدایی خلق"

اول تیرماه

1351

تقدیم به: آن دسته از چریکهای فدایی خلق و انقلابیون دیگر که یا در جنگ با دشمن و یا در زیر شکنجه، در راه تحقق انقلاب نجات بخش ایران شهید شدند.

**************

مبارزه مسلحانه هم استراتژی، هم تاکتیک

نوشته چریک فدایی خلق رفیق شهید مسعود احمدزاده "تابستان 1349 خورشیدی"

مقدمه

بیش از چهار ماه از مبارزه مسلحانه ای که چریکهای فدایی خلق آغاز کرده اند، می گذرد. در این مدت وقایع متعددی اتفاق افتاد هاند که شاید ارزیابی اثرات و نتایج آنها هنوز زود باشد. با این همه به اجمال میتوان درباره آنها سخن گفت.

مبارزه چریکی در "سیاهکل" چرا شروع شد؟ چرا شکست خورد؟

ما با تجزیه و تحلیل شرایط ایران به این نتیجه رسیده بودیم که وظیفه هر گروه انقلابی، آغاز مبارزه مسلحانه، چه در شهر و چه در روستاست. با این اعتقاد بود که چریکهای فدایی خلق دست اندرکار تدارک مبارزه چریکی در شهر و روستا شدند. یک هسته مسلح چریکی سازمان داده شد. و این هسته به فرماندهی رفیق شهید علی اکبر صفائی فراهانی، رهسپار جنگلهای شمال شد. این هسته به طول پنج ماه بطور مداوم سراسر جنگلهای شمال را، از شرق مازندران گرفته تا غرب گیلان، درنوردیده، وضعیت اقتصادی - اجتماعی و وضعیت جغرافیایی منطقه را بطور علمی شناسایی کرد و خود را با شرایط سخت زندگی در کوه و جنگل، با راهپیمائیهای طولانی و غیره، در تابستان و زمستان، تطبیق داد. چنین شناسایی از لحاظ مدت و از لحاظ وسعت منطقه، تا آنجا که ما می دانیم، در هیچ کجای دنیا و در هیچ تجربه چریکی مشابه، سابقه ندارد.

ما از ایجاد این هسته چریکی چه انتظار داشتیم؟ و چه امکانی برای بقای آن می دیدیم؟ همانطور که در متن مقاله تشریح شده، هدف از مبارزه مسلحانه در آغاز، نه وارد کردن ضربات نظامی بر دشمن، بلکه وارد کردن ضربات سیاسی بر دشمن است. هدف این است که به انقلابیون و خلق راه مبارزه نشان داده شود، آنها را از قدرت خویش آگاه گرداند، نشان دهد که دشمن آسیب پذیر است. نشان دهد که امکان مبارزه هست، دشمن را افشاء کند و خلق را آگاه گرداند. ایجاد هسته چریکی در کوه هم، همین هدف را دنبال می کرد. عمل این هسته، نه تنها در سراسر منطقه، بلکه با توجه به نقش چریک شهری برای چریک کوه در سراسر کشور انعکاس می یافت و بدین ترتیب نقش تبلیغی و سیاسی تعیین کننده ای در رشد جنبش انقلابی ایران بازی می کرد. امید دوباره ای به تمام مبارزین و تمام خلق می داد و بطور مشخص راه مبارزه را نشان می داد، و به تدریج، هنگامیکه در روستا پا می گرفت و روستائی را به خود جلب می کرد، آمادگی می یافت که در جنبش انقلابی، یک نقش نظامی نیز ایفاء کند. از نظر سیاسی منفرد کردن چنین مبارزه ای برای دشمن غیرممکن بود . مبارزه ی این هسته چریکی، با توجه به رابطه بسیار نزدیک شهر و روستا در شمال، وسیعاً در شهرهای شمالی انعکاس پیدا می کرد و از آنجا به سراسر کشور گسترش می یافت. شمال چون کردستان یا آذربایجان نیست که وجود ناامنی در آن طبیعی به نظر برسد. کوچکترین کنترل دشمن بلافاصله محسوس می شود و انعکاس پیدا می کند. کنترل ورود و خروج در منطقه شمال، بخصوص در بهار و تابستان برای دشمن بسیار گران تمام می شود. بخصوص اگر در نظر بگیریم که شمال بعنوان یک مرکز تفریحی، بخصوص در تابستان، چه جمعیتی را از مرکز و سایر نقاط کشور به خود م یکشاند. شمال در زمره مناطقی است که دشمن از نظر نظامی کمتر از هر جا استقرار یافته است. به واسطه شرایط جغرافیائیش، یک رشته از قابلیتهای نظامی دشمن و سلاح هایش غیرقابل استفاده می گردند. درست است که روستائیان شمال شرایط زندگی قابل تحمل تری از بسیاری از روستائیان نقاط دیگر کشور دارند، با این همه تضاد اینان و سرمایه داری مالی و بوروکرات، روز به روز افزایش می یابد و اینان روز به روز بیشتر زیر بار قرض و تحت فشار سرمایه داری مالی و وزارت اصلاحات ارضی و شرکتهای تعاونی و سهامی زراعی خورد می شوند. رشد آگاهی سیاسی در شمال، به ویژه در شهرهای شمالی، در مقایسه با سایر نقاط کشور نسبتاً بالا است. برای دشمن محاصره و نابودی چریک کوه با توجه به امکان تحرک چریک در سراسر مناطق شمالی، با توجه به شناسائی چریک از منطقه، که دشمن از آن برخوردار نیست (دشمن منطقه به منطقه باید راهنماهای محلی خود را عوض کند ) و با توجه به اینکه چریک از درگیری مشخص با دشمن اجتناب می کند و به وارد کرده یک رشته ضربات کوچک قناعت می کند، بسیار دشوار است. پس چرا هسته چریکی شکست خورد؟ ما دقیقاً از آنچه گذشته مطلع نیستیم ولی به نظر می رسد دو عامل، یکی عدم توجه به تحرک لازم و دیگری عدم رعایت بی اطمینانی مطلق موجب شکست شد. این نکته قابل ذکر است که رفقای کوه ما نه تنها بطور نظری، بلکه عملاً نیز دریافته بودند که رعایت تحرک و بی اطمینانی مطلق لازم است. پس چرا چنین اشتباهی روی داد؟ تنها علتی که ما برای آن یافته ایم این است که رفقای کوه تصور نمی کردند که دشمن تا این حد حساسیت نشان دهد و تا این حد برای امحاء هسته چریکی نیرو بسیج کند. ما می دانیم که واقعه محاصره رفقای قهرمان ما در نزدیکیهای سیاهکل روی داد و دشمن نیروی عمده اش را بطور عمده در آن حوالی بسیج کرده بود، در حالیکه برای رفقای رزمنده ما بسیار آسان بود که در عرض چند روز ده ها کیلومتر از منطقه دور شوند، و اگر این تحرک ادامه می یافت دشمن مجبور بود برای آنکه امکان محاصره چریکها را پیدا کند، سراسر شمال را میلیتاریزه کند، اگر در سیاهکل و اطراف آن چندین هزار نیرو بسیج کرده بود، این بار می بایست در سراسر شمال دهها هزار نیرو بسیج کند و تمام خطوط ارتباطی را شدیداً کنترل نماید، و این کاری بود بسیار دشوار و زمانی طولانی می طلبید. در این مدت چریک می توانست جاپای خود را محکم کند، نیروی آتش خود را افزایش دهد و قابلیتهای نظامی خود را بالا برد. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که شکست هسته چریکی یک تصادف بود. تصادفی کاملاً اجتناب پذیر، اما مبارزه انقلابی همیشه با نوعی ریسک (در هر لحظه خود) همراه است، و پیش آمدن چنین تصادف هایی هم طبیعی اند و هم اجتناب پذیر. به هر حال از همین تجربیات است که انقلابیون باید درس بگیرند و همین شکستهایند که پله های صعود به پیروزی خواهند شد. ما دیدیم که جنبش سیاهکل با آن عمر کوتاهش و با وجود شکستش، به انقلابیون و به خلق چه شوری بخشید و چه امیدی داد، و این قبل از آن بود که چریک شهری بتواند مبارزه مسلحانه خود را آغاز کند. مبارزه مسلحانه چریکهای فدائی شهر هم، نتایج شگفت انگیزی به بار آورد. تحت تاثیر مبارزه مسلحانه و به منظور پاسخگویی به ندای این مبارزه بود که دانشجویان انقلابی دانشگاهها، قهرمانانه به پا خواسته و شکوهمندترین تظاهرات چند سال اخیر خود را بر پا کردند و حادترین و انقلابی ترین شعارهای ممکن را مطرح ساختند. تحت تاثیر همین مبارزه مسلحانه بود که کارگران رزمنده "جهان چیت " دلیرانه برای تحقق خواستهای خود پافشاری کردند و قهر ضدانقلابی را با قهر انقلابی (گر چه نه با اسلحه ) پاسخ گفتند و دهها شهید دیگر بر شهدای انقلاب ایران افزودند. اینک مردم مشغولیتهای فکری تازه ای پیدا کرده اند. از خود می پرسند، چریکها برای چه و به خاطر که می جنگند؟ این فداکاری و از جان گذشتگی چگونه امکان پذیر است؟ و می بینند این جانبازی امکان پذیر است، و می توان با نیرویی کوچک در برابر دشمنی این چنین تا دندان مسلح، به پا خاست. جنبش انقلابی ایران تازه دارد سنت مبارزه مسلحانه را ایجاد می کند، در مرحله راه یابی و راه گشایی و در مرحله افت و خیزهای اولیه به سر می برد، و این همه با تشکل گروهی صورت می گیرد. جنبش انقلابی ایران اکنون دارد با عمل مسلحانه راه را نشان می دهد، با پیروزی، شکست، باز پیروزی، باز شکست، باز هم پیروزی خود امکان مبارزه، خصلت طولانی مبارزه را دارد به خلق نشان می دهد و در چنین شرایطی است که خلق به تدریج درمی یابد مبارزه سخت است و طولانی و رشد آن به حمایت او احتیاج دارد. این چنین است که خلق و فرزندان پیشاهنگش به تدریج به پا می خیزند. ما به هیچوجه به این زودی ها منتظر حمایت بلاواسطه خلق نیستیم. به هیچوجه انتظار نداریم که خلق اکنون به پا خیزد. خلق اینک توسط فرزندان پیشاهنگش، توسط گروههای انقلابی و واقعاً انقلابی نمایندگی می شود. و این گروههایند که تحت تاثیر مبارزه مسلحانه و حمایت معنوی خلق و با آگاهی به درستی مشی مسلحانه، دست به اسلحه می برند. مبارزه را گسترش می بخشند و امکان حمایت مادی خلق را از مبارزه به تدریج بالا می برند. چنین است که شکست یک گروه مبارزه مسلح، تاثیری تعیین کننده بر سرنوشت مبارزه ندارد. اگر قبول داریم که مبارزه طولانی است، اگر قبول داریم که مبارزه با تشکل گروهی آغاز می شود، چه اهمیتی دارد که گروهی در این میان از بین بروند. مهم این است که اسلحه ای که از دست رزمنده اش می افتد، رزمنده ای دیگر باشد که آنرا بردارد، اگر گروهی شکست می خورد، گروهی دیگر باشد که راه او را دنبال کند. این مهم نیست که گروه یا گروههائی پیشاهنگ تر به زندگی خود ادامه دهند تا بتوانند نتایج عمل خود را ببینند، از اثرات آن بهره برداری کنند، و حمایت معنوی را که ایجاد کرده اند با سازماندهی خود مبدل به حمایت مادی کنند. این را می توانند گروههای دیگر انجام دهند، گروههایی که میخواهند به وظایف انقلابی خویش عمل کنند. و ما با این اعتقاد مبارزه خود را شروع کرده ایم. ما به خلق خود و فرزندان پیشاهنگش ایمان داریم. و ضامن این ایمان ما خون ما است. ما با پوست و گوشت خود نیاز به حمایت خلق را احساس می کنیم و می دانیم بدون چنین حمایتی، نابودی ما و نابودی راه حتمی است. ما جان خود را بر سر این ایمان گذاشته ایم. در مرحله پایه گذاری و سنت گذاری مبارزه مسلحانه دادن قربانیهائی چنین گزاف اجتناب ناپذیر است. قربانیهایی که ما داده ایم، شهدای ما که دلیرانه تا پای مرگ در برابر دشمن مقاومت کرده اند، اسرای ما که قهرمانانه در برابر شکنجه های قرون وسطائی دژخیمان شاه مقاومت می ورزند، قطعاً باعث خواهند شد که نهال انقلاب ایران شکوفان گردد، که فرزندان خلق به پا خیزند، و آنگاه جنگ توده ای دیر یا زود آغاز گردد. پیشاهنگ در شرایط کنونی نمی تواند پیشاهنگ باشد مگر آنکه یک چریک فدائی باشد. بگذار تسلیم طلبان هر چه می خواهند رجزخوانی کنند. وظیفه هر محفل و گروه انقلابی است که با هر امکانی که دارد و به هر شکلی که می تواند مبارزه مسلحانه را آغاز کند و ضربات خود را بر دشمن فرود آورد. تجربه نشان داده است که راهی نیست جز راه مبارزه مسلحانه و تجربه نشان داده است که خلق از این مبارزه حمایت خواهد کرد.

زنده باد مبارزه مسلحانه که تنها راه رسیدن به آزادی است!

جاودان باد خاطره تمام شهدائی که قهرمانانه تا پای مرگ با دشمن جنگیدند!

درود بر اسرا و زندانیان سیاسی که دلیرانه در مقابل شکنجه های قرون وسطائی دژخیمان شاه جلاد مقاومت می ورزند!

برقرار باد اتحاد تمام نیروهای انقلابی و تمام خلقهای سراسر ایران!

خرداد 1350

شرایط پیدایش و رشد جنبش نوین کمونیستی

در دهه اخیر میهن ما شاهد مرحله نوینی در مبارزه انقلابی خلق ما بوده است. رژیم مزدور اگر چه به هر وسیله ای، از تهدید و تطمیع گرفته تا زندان و شکنجه و قتل، توسل جسته تا این مبارزه را سرکوب کند، هر لحظه خود را مواجه با موج سرسخت تری از مبارزه یافته است. به جای هر مبارزی که بر زمین افتاده، دهها تن سر برآورده اند و در این بین مبارزین تجربه بیشتری در امر مبارزه اخذ کرده اند. آنچه که بیش از هر چیز دیگری در مبارزه کنونی خلق چشم گیر است، رشد بی نظیر جنبش کمونیستی ایران است. می توان گفت جامعه ما تا به حال چنین جنبشی را، چه از لحاظ اصالت و چه از لحاظ عمق و وسعت به خود ندیده است. البته رژیم هم بیشترین ضربات خود را متوجه جنبش کمونیستی و مبارزین کمونیست کرده است، زیرا کمونیست ها پیگیرترین انقلابیون هستند و مجهز به سلاح بین المللی مارکسیسم - لنینیسم از سایر مبارزین به مسئله تشکل اهمیت بیشتری داده و در این امر موفق ترند. بارزترین دلیل رشد جنبش کمونیستی و نیروی روزافزون آن، حملات سبعانه پلیس و سازمان امنیت بر علیه گروههای کمونیستی و تبلیغات وسیع و مبارزه ایدئولوژیکی دامنه داری است که دستگاه بر علیه کمونیسم به راه انداخته است. نشریاتی چون جهان نو و غیره و دیگر کتب منتشره و نمایش مسخره ای که اخیراً با شرکت خائنین خودفروخته ای چون نیکخواه و پارسانژاد به راه افتاده است، به خوبی ترس رژیم را از جنبش کمونیستی می رساند. خصلت اساسی این جنبش در مرحله ای کنونی عبارت است از تجمع ساده نیروها، رشد خود بخودی آن (1) و جداماندنش از توده. برای اینکه علت این امر را بفهمیم باید به عقب برگردیم. کودتای امپریالیستی 28 مرداد موجب از هم پاشیدن تمام سازمانهای سیاسی ملی و ضدامپریالیستی گردید. تنها نیروئی که می توانست از این شکست درس بگیرد و بر اساس تحلیل آن، یک خط مشی نوین متناسب با شرایط نوین اتخاذ کند، و رهبری نیروهای ضدامپریالیستی را که واقعاً آماده مبارزه بودند، در دست بگیرد، یک حزب پرولتری بود. اما متاسفانه خلق ما فاقد چنین سازمانی بود، و رهبری حزب توده، که فقط کاریکاتوری بود از یک حزب مارکسیست - لنینیست، تنها توانست عناصر فداکار و مبارز حزب را به زیر تیغ جلادان بیاندازد و خود راه فرار را در پیش گرفت. بدین ترتیب مبارزه متشکل اساساً متوقف شد. و هرچه صورت می گرفت بوسیله بقایای سازمانهای از هم پاشیده گذشته و در چهارچوب همان شیوه های گذشته صورت می گرفت و بالنتیجه قبل از هر چیز به سرکوب بیشتر مبارزین منجر شد. با اینهمه رشد تضادها و بحرانهای پی درپی در اواخر دهه چهارم و اوائل دهه پنجم موجب تشکل سریع و خودبخودی نیروهای ملی شد، که عمدتاً به دور جبهه ملی و سازمانهای وابسته به آن گرد آمدند. اما این مبارزات هم که بطور کلی در چهارچوب شعارهای از کار افتاده ای چون استقرار حکومت قانونی و انتخابات آزاد، و شیوه های فلج کننده مبارزه محدود بودند، در برابر دشمن که فقط زبان زور را می فهمید و متکی بر سرنیزه بود نتوانستند کاری از پیش ببرند. البته یک نتیجه آن هوشیاری روزافزون رژیم بود. تظاهرات و اعتصابات پی درپی دچار شکست می شدند و گرچه این تجربه ها و اقدامات رژیم به تدریج موجب عوض شدن شعارها شد، که بخصوص در قیام پانزده خرداد انعکاس پیدا کرد، اما شیوه های مبارزه همان بودند و استخوان بندیهای سازمانی نیز همان. بدین ترتیب این تشکیلات نیم بند از میان رفتند. هیولای سنگین سرنیزه دوباره همه جا را زیر سلطه خود گرفت. اما شرایط جدید یک فرق اساسی با شرایط بعد از کودتا داشت: دیگر کسی نمی توانست به شعارهای گذشته، به شیوه های کهن مبارزه، و اشکال مهجور سازمانی اعتماد کند. حزب توده که در حیات خود حتی لحظه ای هم نتوانسته بود نمونه ای از یک حزب کمونیست باشد، حالا سازمانهایش از هم پاشیده، عناصر فداکارش سرکوب شده و رهبران خیانتکارش فراری بودند. این حزب حتی نتوانست برای مراحل بعدی مبارزه یک سابقه تئوریک و تجربی فراهم کند. بدین تر تیب در شرایط خفقان و ترور، در شرایط شکست مبارزه خلق ما، و در شرایطی که روشنفکران انقلابی عمدتاً فاقد هرگونه سابقه تئوریک و تجربی بودند، کار از نو باید شروع می شد، پس جنبش نوین کمونیستی پا گرفت، تجمع ساده نیروها آغاز شد. هدف از این تجمع نه جمع آوری نیرو و تعرض دوباره، بلکه تعمق در شرایط و پیدا کردن راه نوین مبارزه بود. در سالهای قبل از آن، سازمانهای بورژوائی و خرده بورژوائی وابسته به جبهه ملی، در شرایطی که خیانتها و اشتباهات حزب توده بالکل از آن سلب اعتماد کرده بود و هیچ روشنفکر انقلابی حاضر به همکاری با آن نمی شد، به مثابه تنها سازمانهای سیاسی موجود، قادر به جلب این روشنفکران انقلابی بودند، و همین امر در اواخر کار به رسوخ ایدئولوژیها و تاکتیکهای خرده بورژوائی چپ در این سازمانها منجر شده بود. اما پس از شکست این سازمانها، ایدئولوژیهای وابسته به آنها نیز بی اعتبار شدند. اگر در همین ایام مرزبندی بین مارکسیسم - لنینیسم از یکطرف، و رویزیونیسم و اپورتونیسم از طرف دیگر، در یک مقیاس بین المللی شکل نگرفته بود، شاید سلب اعتماد از حزب توده در آغاز تا حدودی موجب سلب اعتماد از کمونیسم هم شده بود. اما اینک به نظر می رسد که مقام مارکسیسم - لنینیسم واقعی خالی است و باید پر شود. پس مارکسیسم - لنینیسم انقلابی، به مثابه تئوری انقلاب، تنها ملجاء پیگیرترین انقلابیون شد. بدین ترتیب اقبالی وسیع و چشمگیر از جانب روشنفکران انقلابی به مارکسیسم - لنینیسم، که حالا با نام و اندیشه های رفیق مائو عجین شده است، مشاهده می شود. بدین ترتیب در جریان مبادله و نشر آثار کمونیستی و بخصوص آثار مائو، محافل و گروههای کمونیستی به وجود می آمدند. تحت تاثیر تجربیات انقلابی و جنگهای تود ه ای، گرایش (نظری) به مبارزه مسلحانه توده ای روز به روز بیشتر می شود. در این ضمن تجربه کوبا هم مورد توجه قرار گرفت. کسانی پیدا شدند که می خواستند با اشکالی که برای ما کاملاً مشخص نیست، دست به عمل مسلحانه بزنند. اما هنوز شروع نکرده در بند افتادند و بنابراین نتوانستند تجربه مثبت یا منفی برای جنبش فراهم کنند. بنابراین علیرغم ادعاهای برخی، شکست گروههایی که می خواستند دست به عمل مسلحانه بزنند، به هیچوجه نمی تواند دال بر نادرست بودن مبارزه مسلحانه باشد، زیرا شکست ها ناشی از یک رشته اشتباهات تشکیلاتی و عدم ملاحظه قواعد مخفی کاری بودند. درحالیکه در آغاز پیدایش تجمع ساده نیروها عملاً هر گونه تماس میان روشنفکران خلق و خلق به کلی قطع شده بود و نیز هیچگونه ارتباط جدی میان روشنفکران خلق، منجمله روشنفکران پرولتاریا، وجود نداشت، اینک پس از رشد درونی گروههای کمونیست، رشد بیشتر گروهها وابسته به ارتباطی جدی با تود ه ها، شرکت واقعی در زندگی توده ها و نیز پیوندی که مقدمه اتحاد باشد، میان گروههای کمونیست بود. در حالی که عناصر ذهنی یک پیشرفت واقعی در حال تکوین هستند، چشم انداز اتحاد گروهها، و تماس واقعی با توده ها، بسیار تیره و تار به نظرم یرسد. هرگونه کوششی از جانب گروهها که ناظر بر ایجاد ارتباط با توده ها و دیگر گروههای کمونیست و شرکت در زندگی و مبارزه سیاسی مردم، که البته به هیچوجه گسترش قابل ملاحظه ندارد، باشد، گروهها را در معرض خطر جدی ضربات پلیس قرار می دهد. گروه ما نیز همین جریان را از سر می گذراند. گروه ما نیز با هدف عاجل آموزش مارکسیسم - لنینیسم و تحلیل شرایط اقتصادی - اجتماعی میهن ما تشکیل شده بود. گروه در طی رشد خود به این دوراهی رسید: باید در پی ایجاد حزب پرولتاریا بود، یا در تشکیل هسته مسلحانه در روستا و آغاز جنگ چریکی؟ ما معتقد بودیم که شرط صداقت انقلابی، برخوردی جدی با این مسئله است. زیرا بدون اینکه به راستی معتقد شویم که آغاز جنگ چریکی راهی است که به شکست منجر می شود، عدم قبول این راه در حکم فقدان شهامت انقلابی و ترس از عمل بود. گروه به هر حال این راه را رد کرد. اما به نظر من رد این راه اساساً مبتنی بود بر یک رشته فرمولهای تئوریک که ما آنها را عام و تغییرناپذیر می دانستیم، و کمتر از برخورد عملی و نظری جدی با واقعیات نتیجه شده بود (2). با اینهمه برخورد نظری ما با شرایط کنونی، ارزیابی ما از تحولات ادعایی دستگاه، نقش اصلاحات ارضی و غیره، این انتخاب را رد نمی کرد هیچ، تایید هم می کرد. ما گر چه مبارزه مسلحانه را امری ناگزیر می دانستیم، منتهی معتقد بودیم که تحولات ادعایی به نقش شهر و پرولتاریا اهمیت بیشتری بخشیده، روستا چون قبل نمی تواند پایگاه انقلاب باشد. این اعتقاد فکر ما را در جهت تشکیل حزب پرولتاریا تقویت می کرد. اما از دو جهت دیگر هم مسئله تحولات ادعائی مورد ارزیابی قرار می گرفت. حزب توده با اقرار به اینکه به هر حال تغییرات "مثبتی" روی داده، و به هر حال شیوه تولید فئودالی تا حدود زیادی از بین رفته و گذار به سرمایه داری آغاز شده، تضادها و تقسیمات طبقاتی جدیدی در جامعه به وجود آمده، پرولتاریا رشد خود را آغاز کرده و غیره، می خواست بی عملی خود و خط مشی رفرمیستی خود را توجیه کند. این استدلال مضحک حزب توده که کمک به اصطلاح اردوگاه سوسیالیسم به رژیم مزدور، به قول آنها به ملت ایران، موجب رشد صنایع، تسریع رشد پرولتاریا و تقلیل وابستگی رژیم به امپریالیسم می شود، نه اشتباه تئوریک، بلکه توجیه تمایلات عملی آنها است. اگر تحولاتی روی داده، اگر تضادهای جدیدی به وجود آمده، پس هنوز خیلی مانده تا لحظه "مبارزه قطعی " فرا برسد. آنچه می توان انجام داد این است که با اتخاذ یک رشته اقدامات رفرمیستی و اصلاح طلبانه، به تجمع نیروها بپردازیم، از رژیم تسریع اقدامات "مثبت" را بخواهیم و بکوشیم که رژیم را به یک رشته عقب نشینی های تاکتیکی وادار کنیم. حلقه اصلی مبارزه، در شرایط کنونی سرنگونی "دیکتاتوری شاه " و استقرار "دیکتاتوری خلق " نیست، بلکه باید تغییر "دیکتاتوری شاه" به "دمکراسی شاه" را طلب کنیم. "سازمان انقلابی " که درست به دلیل اپورتونیسم و رویزیونیسم و خط مشی سازشکارانه حزب توده و به منظور حفظ چشم انداز مبارزه مسلحانه از حزب جدا شده بود و بسیاری از کمونیستهای انقلابی، درست برخورد عکس این را داشتند. به نظر آنها هر گونه اذعان به تغییر یا تحول، به منزله خدشه دار کردن ضرورت مبارزه مسلحانه و فرار از مبارزه قطعی و آغاز سازشکاری بود. به همین دلیل معتقد بودند که فئودالیسم هنوز پابرجاست و شرایط عینی برای مبارزه مسلحانه موجود. اما این اعتقاد گرچه عنصری از اصالت انقلابی و حفظ اصول انقلابی مارکسیسم - لنینیسم را در خود داشت، با واقعیت مغایر بود. برخورد با واقعیات کنونی، نظرگاه متفاوتی را می طلبد و سازمان انقلابی به خاطر محدود بودن در چهارچوب یک رشته فرمولهای تئوریک، نتوانست با دوگانگی "اذعان به تغییر، یا انقلاب مسلحانه " برخوردی درست داشته باشد و بدین ترتیب تغییر را منکر شد (همانطور که اتکاء ما به فرمولهای تئوریک موجب شد که ارزیابی نسبتاً درست ما از تحولات ادعائی، به نحوی غیرمنطقی، در جهت درک خاصی از حزب، و ایجاد چنین حزبی، به کار رود). اما برخورد درست چیست؟ نمی توان گفت که تغییراتی روی داده، فئودالیسم اساساً از میان رفته اما انقلاب مسلحانه ضرورت خود را از دست نداده و لحظه مبارزه قطعی به عقب نیفتاده است؟ آیا از بین رفتن یک تضاد و آمدن تضادی جدید، تغییری در تضاد اصلی جامعه ما داده یا همین تضاد را شدت و حدت بخشیده است؟

بررسی شرایط کنونی اقتصادی - اجتماعی و مسئله مرحله انقلاب

از آنجا که اساس به اصطلاح "انقلاب سفید " را اصلاحات ارضی تشکیل می دهد، ما بر همین پدیده تکیه می کنیم. ما در این بررسی مختصر نشان خواهیم داد که هدف از اصلاحات ارضی بسط سلطه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی سرمایه داری بوروکراتیک و وابسته در روستاها بوده است. هدف از اصلاحات ارضی نه دوا کردن دردی از دردهای بی شمار دهقانان (که بدین طریق بتوانند با جلب حمایت دهقانان از رژیم زمینه انقلاب را در روستاها از بین ببرند ) بلکه رژیم به علت ماهیت خود، تنها با سرکوب و ستم اقتصادی - سیاسی و فرهنگی هر چه بیشتر و گسترش نفوذ شاخه های خود در روستاها و بسط بوروکراسی فاسد، میتوانست به سرکوب زمینه انقلاب در روستاها دست بزند. هدف ادعائی اصلاحات ارضی، دادن زمین به دهقانان بود. ببینیم این امر چگونه انجام گرفت:

1. زمین تنها به دهقانانی تعلق می گرفت که به شیوه نسق کاری یا نصفه کاری روی زمین ارباب کار می کردند. بدین ترتیب تمام زمینهائی که صرفاً مزدور روی آنها کار می کرد و یا تحت کشت مکانیزه قرار داشتند، از تقسیم معاف شدند. در نتیجه زمینهای وسیعی، منجمله زمینهای وسیع شاهپورها، شاهدخت ها و بوروکراتهای کله گنده و وابستگان به بوروکراسی تقسیم نشدند و بخش قابل ملاحظه ای از روستائیان بی زمین ماندند. توجه داشته باشیم که در حین روبروی اصلاحات ارضی و قبل از آن، بسیاری از ملاکین، نسق کاران را از زمین بیرون کردند و به اصطلاح به کشت مکانیزه پرداختند، و بدین طریق و بدین بهانه، زمینهای اینها هم از تقسیم مصون ماند. عده ای دیگر با واگذار کردن زمینهای خود به فرزندان و بستگان، بخش وسیعی از زمینهای خود را از تقسیم معاف کردند.

2. در بسیاری از مناطق که زمین تقسیم شد، به دلیل اینکه، تمام روستائیان قرارداد نسق کاری یا نصفه کاری نداشتند، و یا به عبارت دیگر زارع زمین نبودند، و به شکل مزدور روی زمین کار می کردند، به همه روستائیان زمین تعلق نگرفت. گویا طبق آمار دولتی، که بی شک نمی توان آنرا درست دانست، بیش از 40 درصد از روستائیان ایران برای همیشه از داشتن زمین محروم شدند.

3. به هر حال زمینهایی تقسیم شد. عده ای از مالکین زمین خود را فروختند و عده ای دیگر آن را به زارعین اجاره دادند. طبیعی است که حتی الامکان بهترین زمینها در دست مالک باقی مانده و بدترین زمینها به زارعین واگذار میشد.

4. و بالاخره در مناطقی هم نظام ارباب و رعیتی حفظ میشود. بدین ترتیب ما اینک شاهد این اشکال عمده در روابط ارضی هستیم: در مقیاس وسیعی سرمایه داری به وجود آمده است. این شکل تولید گرچه قبل از اصلاحات ارضی وجود داشت، با اصلاحات ارضی رشد بسیار سریعتری پیدا کرده است. استثمار با وحشیانه ترین اَشکال صورت می گیرد، و کارگر کشاورزی که در حقیقت هیچگونه تضمین مالی ندارد. ارباب، که واقعاً هنوز ارباب است، هر وقت خواست او را به کار می گیرد و هر وقت هم نخواست او را بیرون می اندازد. برخی از بزرگ مالکین، به ویژه وابستگان به دربار و رژیم، منجمله شاهپورها از دست اندازی و تصرف زمینهای خرده مالکین هیچگونه ابایی ندارند. ما شاهد برخوردهای بسیاری بین بزرگ مالکین و خرده مالکین بوده ایم. در جاییکه این دو مالکیت در کنار هم قرار دارند، تضاد شدیدی به چشم می خورد. این مالکین بزرگ هستند که می توانند چه با سرمایه خود و چه از طریق روابطش با سرمایه داری مالی و استفاده از وام، در شرایط کم آبی چاه عمیق بزنند، خرده مالک مجبور است تراکتور او را اجاره کند، و آب او را بخرد، و مالک هم با شرایط دلخواه خود به او آب می فروشد، تراکتور به او اجاره میدهد. خرده مالکی این شکل از تولید، به طور عمده در اثر اصلاحات ارضی به وجود آمده، گرچه در مناطقی قبل از اصلاحات ارضی هم وجود داشته است. دشمن اصلی اینان بوروکراسی دولتی است. هر جا که دست ارباب کوتاه شده بلافاصله دولت جای او را گرفته است. بوروکراسی و سرمایه داری وابسته، به شکل وزارت اصلاحات ارضی، شرکتهای تعاونی، بانکهای مختلف، و اخیراً شرکتهای سهامی زراعی، به اشکال مختلف دهقانان را مورد ستم و استثمار قرار می دهد. هر سال سر خرمن، سر و کله ماموران اصلاحات ارضی پیدا می شود که قسط یا اجاره زمینی را که به دهقانان فروخته یا اجاره داده شده دریافت کنند. دهقانان ستم دیده که معمولاً قادر به پرداخت مبلغ خواسته شده نیستند، روز به روز زیر بار سنگین تری از قرض و وامهای با بهره های گزاف قرار می گیرند. هر جا که دهقانان به خود جراتی داده و از تعدیه پول خودداری کرده اند، بلافاصله با سرنیزه ژاندارم و ضبط زمین از طرف وزارت اصلاحات ارضی و اقدامات سرکوب کننده دیگر روبرو شده اند. در حقیقت تشکیل شرکتهای سهامی زراعی را، که دهقانان به حق در برابر آن مقاومت می کنند و ماهیت آنرا با گوشت و پوست خود لمس می کنند، باید توطئه سلب مالکیت از خرده مالکین نامید، که نتیجه ناگزیر اصلاحات ارضی است. شرکتهای تعاونی نیز با پرداخت وام از طریق فروش بذر و کود، و با پیش خرید محصولات دهقان، حتی از آخرین شاهی دهقان نیز نمی گذرند. و بالاخره باید از مناطقی صحبت کرد که رژیم ارباب رعیتی هنوز برقرار است. (3)

هدف به اصطلاح "انقلاب سفید " عبارت بود از بسط نفوذ امپریالیسم در شهر و روستا. "انقلاب سفید " در لحظه ای صورت گرفت که رژیم مزدور با جنبش ضدامپریالیستی خلق مواجه بود، درست در شرایطی که توده های شهری بر علیه رژیم به پاخاسته بودند. چطور شد که رژیم آگاهانه بر آن شد که پایگاه عمده طبقاتی خود، یعنی فئودالیسم را براندازد؟ آیا باید نتیجه گرفت که نابودی فئودالیسم صرفاً یک دروغ است؟ یا باید گفت که فئودالیسم تکیه گاه عمده رژیم نبود؟ اگر فئودالیسم تکیه گاه عمده رژیم نبود، پس قدرت سیاسی دولت انعکاس کدام قدرت اقتصادی، و در جهت پیشبرد منافع کدام قدرت به طور عمده کار می کرد؟ حقیقت را بخواهیم، این قدرت امپریالیسم جهانی است. پایه های تسلط سیاسی فئودالیسم با انقلاب مشروطه سست شد، و با کودتای رضاخان، فئودالیسم قدرت سیاسی خود را اساساً به امپریالیسم تفویض کرد. منافع اقتصادی فئودالها را تنها قدرت مرکزی حمایت شده و هدایت شده از جانب امپریالیسم می توانست حفظ کند. این قدرت مرکزی میبایست در عین حال که جنبش ضد امپریالیستی خلق را سرکوب کند، زمینه را برای بسط نفوذ هر چه بیشتر امپریالیسم آماده کند. فئودالیسم در حقیقت به فئودالیسم وابسته تبدیل شد. و هر جا که از این وابستگی سر باز زد، بلافاصله مورد تعرض قدرت مرکزی قرار گرفت. با بسط تسلط قدرت مرکزی و نفوذ امپریالیسم، فئودالیسم بیش از پیش از مواضع قدرت بیرون انداخته شد، و هنگامیکه اقتصاد فئودالی با منافع امپریالیستی در تضاد قرار گرفت، بی آنکه رژیم مواجه با مشکلی جدی شود، یا برای سرکوب فئودالیسم احتیاج به نیروی خلق پیدا کند (!) فئودالیسم را که تبدیل به مرده ای شده بود، اساساً دفن کرد (* 1). در حقیقت کودتای رضاخان بدون "انقلاب سفید" ناکامل بود (*2). مقایسه اصلاحات ارضی رژیم، با یک اصلاحات ارضی بورژوازی کلاسیک، به خوبی تفاوتهای اساسی این دو و نتایج متفاوت آنها را میتواند نشان دهد. مارکس در "هجدهم برومر لوئی بناپارت"، اصلاحات ارضی بورژوازی و نقش آنرا چنین ارزیابی م یکند: "پس از آنکه انقلاب اول فرانسه دهقانان نیمه سرف را به زمین داران آزاد مبدل کرد، ناپلئون شرایطی را که دهقانان در پرتو آن می توانستند از زمینی که تازه نصیبشان شده بود با دلی آسوده بهره بردارند و شور جوان مالک شدن را احیا کنند، تحکیم و تنظیم کرد. ولی عامل ادبار کنونی دهقانان فرانسوی اتفاقاً همان قطعه زمین او، همان قطعه قطعه شدن زمینها و شکل مالکیتی است که در فرانسه برقرار ساخته است. این هم ان شرایط مادی ای است که دهقانان را خرده مالک و ناپلئون را امپراطور کرد. دو نسل کافی بود برای آنکه کار به این نتیجه ناگزیر منجر گردد: خرابی تصاعدی وضع زراعت و بدهکاری تصاعدی زارع. شکل "ناپلئونی" مالکیت که در آغاز قرن نوزدهم لازمه آزادی و ثروتمند شدن روستائیان فرانسه بود، طی این قرن به عامل بردگی و فقر آنان مبدل گردید."

"... تکامل اقتصادی خرده مالکیت رابطه دهقانان را با سایر طبقات اجتماعی از بیخ و بن دگرگون ساخت. در زمان ناپلئون تقسیم زمینها به قطعات کوچک در ده مکمل رقابت آزاد صنایع بزرگ نوظهور در شهرها بود. طبقه دهقان همه جا مظهر پرخاش علیه اشراف مالکی است که تازه سرنگون شده اند. ریشه هایی که خرد ه مالکیت در زمین فرانسه دوانده بود، فئودالیسم را از هرگونه ماده غذایی محروم ساخت. مرزهای قطعه زمینها سنگر طبیعی بورژوازی علیه هرگونه هجوم فرمانروایان سابق وی بود. ولی در جریان قرن نوزدهم جای فئودال را رباخوار شهری، جای عوارض فئودالی زمین را رهن و جای مالکیت اشرافی بر زمین را سرمایه بورژوازی گرفت. قطعه زمین دهقان فقط بهانه ای است که به سرمایه دار اجازه می دهند تا از زمین سود، رنج، و بهره مالکانه بیرون بکشد و زارع را به امان خود رها کند تا هر طور که خواسته باشد مزد خود را درآورد ... رژیم بورژوازی که در آغاز این قرن دولت را به حراست قطعه زمینهای نوظهور گماشته بود و با برگهای درختان غان بان کود می داد، حالا به وامپیری مبدل شده است که خون، قلب مغز سر آن را می مکد و به دیگ کیمیایی سرمایه می ریزد. که ناپلئونی حالا چیزی جز قوانین جزا و ضبط املاک و خراج نیست ... بدین سان منافع دهقانان برخلاف زمان ناپلئون دیگر به منافع بورژوازی، با منافع سرمایه هماهنگی ندارد، بلکه با آن در تضاد است. به این جهت دهقانان متحد طبیعی و پیشوای خود را در پرولتاریای شهرها می یابند که رسالت برانداختن نظام بورژوازی را به عهده دارد. " (تکیه از نویسنده این مقاله است).

اگر در فرانسه دو نسل می بایست می گذشت تا "خرابی تصاعدی وضع زراعت و بدهکاری تصاعدی زارع " محسوس گردد، در اینجا حتی چند سال هم زیاد بود تا زارع خود را در زیر بار سنگینی از قرض بیابد. پرداخت اقساط زمین کوچکی که به او داده شده بود، کافی بود تا او را برای سالها مقروض نگهدارد. وضع بد زراعت، خشکسالی و کم آبی، که خرده مالک از همان آغاز با آن روبرو بود، کافی بود او را هر چه بیشتر در دام رباخواران بزرگ و شاخه های سلطه مالی بوروکراسی وابسته بیندازد. نه خرده مالکی بلکه سلطه بوروکراسی و سرمایه داری بزرگ وابسته است که عامل ادبار اوست. اگر بوروکراسی وابسته قبلاً از استثمار فئودالی حمایت می کرد و دهقان این را به شکل نیروی سرکوب کننده ژاندارم بوروکراسی ظالم و فاسد می دید، اینک دهقان خود را مستقیماً گرفتار پنجه های خون آلود بوروکراسی و سرمایه داری وابسته می بیند. اگر در فرانسه خرده مالکی در آغاز "لازمه ثروتمندی و آزادی زارع " بود و می بایست دو نسل بگذرد تا پس از نابودی فئودالیسم و استقرار کامل بورژوازی در شهر و بی نیازی از حمایت دهقانان و پس از آنکه دیگر "مرزهای قطعه زمینها، سنگر طبیعی بورژوازی " نبودند و به مثابه حامی بورژوازی در مبارزه با "هجوم فرمانروایان سابق "، اهمیت خود را از دست داده بودند، بورژوازی نیاز و فرصت دست اندازی به روستاها را پیدا کند، میبایست دو نسل بگذرد تا "جای فئودال را رباخوار شهری، جای عوارض فئودالی را رهن، و جای مالکیت اشرافی بر زمین را سرمایه بورژوائی بگیرد"، و بدین ترتیب زارع آزاد و ثروتمند گذشته دوباره خود را در قید و بندهای جدید و فقر تصاعدی گرفتار ببیند، در اینجا از همان آغاز، ارگانهای نوین استثمار که در شهر مشغول بچاپ بچاپ و حاضر برای هجوم به روستا بودند، بلافاصله جای فئودال را گرفتند. عوارض فئودالی این بار به شکل اقساط و اجاره بها، همچنان ادامه دارد. سرمایه بورژوائی، که از هم قبل در روستا وجود داشته بود، خیلی زود جای پای خود را محکم می کرد. در اینجا مرزهای قطعه زمینها، سنگر طبیعی رژیم در برابر هجوم فرمانروایان سابق نبود، چه در حقیقت خیلی پیش فئودالیسم از فرمانروایی افتاده بود، نه قدرت سیاسی داشت و نه قدرت نظامی. دهقان در سابق به هر حال یک نوع جدایی میان بوروکراسی و ژاندارم از یک طرف، و ستم فئودالی از طرف دیگر می دید، گر چه به کرات پیوستگی و همبستگی آنها را تجربه کرده بود، این بار هر دو را در یک لباس و آن هم در لباس مامورین دولتی، بانکهای دولتی، و نیمه دولتی، وزارت اصلاحات ارضی و ژاندارم و اخیراً گارد جنگل و منابع طبیعی می بیند. بدین ترتیب دهقان به حق، ادبار خود را نه ناشی از خرده مالکی بلکه ناشی از سلطه جابرانه بوروکراسی دولتی و ابزار سرکوب آن می داند. مقاومت سرسختانه دهقان در برابر تشکیل شرکتهای سهامی زراعی نشاندهنده این نکته است. دهقان اینک دارد درک می کند که آنچه عامل اصلی ادبار سابق وی بود، همان دولت است که بارها حمایت او را از ظلم و ستم فئودالی مشاهده کرده بود. دهقانان آگاه تر "اصلاحات ارضی " را از همان آغاز "سیاست" می دانستند و خیلی زود این "سیاست" را تجربه کردند. و دهقانانی که به خود جرات دادند نیت رژیم را بیاموزند و خود مستقلاً و بدون حمایت پدرانه آریامهر مصمم شدند که مالک را از زمین بیرون کنند، البته با ارباب که فرار را بر قرار ترجیح داده بود، روبرو نشدند، سرنیزه ژاندارم جلو آنها را گرفت و سرکوبشان کرد. بدین ترتیب به اصطلاح "انقلاب سفید " نه تنها دردی از دردهای اکثریت قاطع روستائیان را دوا نکرد، بلکه در مقیاسی وسیع تضاد رعیت و ارباب را در تضاد دهقان با بوروکراسی و ماشین سرکوب کننده دولت جمع کرد، و بدین ترتیب با شدت بخشیدن به این تضاد و آشکارتر کردن آن، دهقان را در امر شناخت دشمن واقعی و ماهیت آن کمک کرد. تضاد شدید بخش عمده ای از دهقانان با گارد جنگلها و مراتع که بوروکراسی برای حفظ جنگلها و مراتع به وجود آورده (جنگلها و مراتعی که برای آن به اصطلاح "ملی" شده اند زمینه برای ورود سرمایه وابسته فراهم شود، که جیب یک مشت پفیوز را پرتر کند )، تضادی که به کرات به برخوردهای مسلحانه هم کشیده شده، مبین تضاد عمیق دهقان با ماشین دولتی وابسته به امپریالیسم است. اما جریان امور در شهر چگونه است؟ اگر انقلاب بورژوائی مقارن بود با گسستن قید و بندهای فئودالی از دست و پای توده های شهری، مقارن بود با لغو عوارض سنگین فئودالی، مقارن بود با رقابت آزاد صنایع، در اینجا "انقلاب سفید" درست مقارن بود با سرکوب توده ای شهری، درست برابر بود با تحکیم آن قدرت مرکزی که سالها و سالها توده های شهری را در بند نگه داشته بود، درست در جهت تحکیم سلطه امپریالیستی و منافع انحصارات امپریالیستی، درست در جهت سرکوب هر چه بیشتر صنایع ملی، بورژوازی ملی، خرده بورژوازی صنعتگر و کاسبکار، و تشدید هر چه بیشتر استثمار پرولتاریا صورت می گرفت.

شهر سالها بود که ظلم و ستم و فقر ناشی از سلطه امپریالیسم را تجربه می کرد، و حافظ این سلطه همان قدرتی بود که اینک "انقلاب سفید " را بر پا می کرد. اگر در یک انقلاب بورژوائی، برای توده های تازه از بند رسته، لازم بود دهها سال شرایط نوین را تجربه کنند، تا قید و بندهای تازه و سلطه جابرانه نوین را بر خود حس کنند، در اینجا توده های شهری همه را از قبل می دانستند و حوادث اوایل سال 42 ، به ویژه 15 خرداد، پاسخ به ادعاهای رژیم بود. و اگر پس از آن اوج مبارزه فرونشست، نه به خاطر باور کردن دروغهای رژیم، بلکه به خاطر سرکوب قهرآمیز مبارزه بود. چطور می شد در شرایط فقر روزافزون، ورشکستگی مداوم، تشدید استثمار سلطه جابرانه سرمایه خارجی، فربه شدن یک مشت سرمایه دار وابسته و بوروکراتهای کله گنده به قیمت ورشکستگی بورژوازی کاسبکار و صنعتگر، و به قیمت استثمار وحشیانه کارگران، به اصطلاح انقلاب سفید را باور کرد؟ بدین ترتیب اگر دو نسل میبایست از انقلاب بورژوائی می گذشت تا "بدینسان منافع دهقانان بر خلاف زمان ناپلئون که دیگر با منافع بورژوازی، با منافع سرمایه هماهنگی ندارد، بلکه با آن در تضاد است " و "بدین جهت دهقانان متحد طبیعی و پیشوای خود را در پرولتاریای شهری می یابند که رسالت برانداختن نظام بورژوائی را به عهده دارد "، در اینجا از نظر تاریخی، دهقانان مثل قبل، بعنوان نیمه سرف، در یک کشور نیمه مستعمره - نیمه فئودال، متحد طبیعی و پیشوای خود را در پرولتاریای شهری، جستجو می کنند. در حقیقت به علت بسط سرمایه وابسته به روستاها، نزدیکی بیشتری میان پرولتاریا و دهقانان ایجاد شده است. در شهر هم سلطه جابرانه سرمایه وابسته بیش از پیش تضاد پرولتاریا و بورژوازی ملی، و به ویژه خرده بورژوازی را با از بین بردن تدریجی بورژوازی ملی و منحصر کردن هرگونه شیوه تولید سرمایه داری وابسته، و ورشکسته کردن آنها از طریق انحصارات امپریالیستی خود، تحت الشعاع تضاد آنها با سرمایه داری وابسته و بوروکراتیک و سلطه امپریالیستی قرار می دهد. چرا چنین تفاوتهای اساسی ای وجود دارد؟ در حقیقت تبیین هرگونه تغییر و تحولی در جامعه بدون آنکه به تضاد اصلی نظام موجود، یعنی تضاد بین خلق و سلطه امپریالیستی توجه شود، تبدیل به یک چیز پوچ و مهمل می گردد. و مسئله سلطه امپریالیسم را باید بطور ارگانیک و به مثابه زمینه هرگونه تحلیل و تبیین در نظر گرفت، نه چون یک عامل خارجی که به هر حال نقشی دارد. همیشه تکیه به زور و قهر ضد انقلاب جزو لایتجزای تسلط امپریالیستی بوده است. امپریالیسم با تکیه به زور سیاسی و نظامی خود، که ناشی از قدرت اقتصادی جهانی وی می باشد، هجوم به شرق را آغاز کرد، و با تکیه به همین قهر ضدانقلابی، رشد طبیعی جوامع شرق را مختل کرد و در حقیقت در مقایسه با رشد جوامع غربی، یک رشد مصنوعی به وجود آورد. همانطور که می دانیم بورژوازی، پس از آنکه به تدریج مواضع و قدرت اقتصادی را اشغال می کند دست اندر کار اشغال مواضع قدرت سیاسی می شود تا قدرت اقتصادی خود را بیش از پیش استحکام بخشد، اما در اینجا سلطه اقتصادی امپریالیسم بر شرق، تنها با هجوم سیاسی و نظامی امکان پذیر می شد، و نیز هر گونه ادامه سلطه اقتصادی، ناگزیر با قهر ضدانقلابی عجین بوده است. بدین ترتیب ما در کودتای رضاخان استقرار یک قدرت مرکزی را می بینیم، بدون آنکه این قدرت مرکزی انعکاس یک قدرت اقتصادی بورژوائی باشد، بدون آنکه رشد صنایع و تجارت داخلی به بورژوازی این امکان را داده باشد که با استفاده از قدرت اقتصادی خود، در استقرار یک قدرت سیاسی مرکزی موفق باشد. (همین قدرت مرکزی و اقدامات وابسته به آن عده ای را دچار این اشتباه کرد که حکومت رضاخان نماینده بورژوازی ملی است). بدین ترتیب ما از یکطرف با یک روبنای سیاسی بورژوازی با قطع نفوذ و قدرت فئودالهای محل مواجهیم، و از طرف دیگر شاهد ادامه استثمار فئودالی می باشیم و اینک هنوز رشد سرمایه داری آغاز نشده، ما شاهد قدرت انحصارات سرمایه داری می باشیم. شیوه تولید فئودالی عوض میشود، بدون آنکه در حاکمیت سیاسی هیچگونه تغییری ایجاد شود. فئودالیسم از میان می رود، بدون اینکه به دهقانان فرصت داده شود لحظه ای احساس آزادی کنند. فئودالیسم از میان می رود، درحالیکه بورژوازی ملی هم بیش از بیش سرکوب می شود. در حقیقت، با استقرار سلطه امپریالیستی، تمام تضادهای درونی جامعه ما تحت الشعاع یک تضاد قرار گرفت. تضادی که در مقیاس جهانی گسترش دارد: تضاد خلق و امپریالیسم. در نیم قرن اخیر، میهن ما شاهد گسترش این تضاد، سلطه روزافزون امپریالیسم بوده است. هرگونه تحولی می بایست این تضاد را حل کند. و حل این تضاد یعنی استقرار حاکمیت خلق و سرنگونی سلطه امپریالیستی.

1- نباید فئودالیسم را با فئودالها یا عناصر بزرگ فئودال که اداره کننده قدرت دولتی بودند اشتباه کرد. موجودیت و * منافع این افراد بطور کلی، و به تدریج، نه به حفظ اقتصاد فئودالی، بلکه به دوام سلطه امپریالیستی وابسته شده است.

2- رژیم لاف میزند که انقلاب مشروطیت بدون "انقلاب سفید" ناکامل بود. *

مسئله مرحله انقلاب:

مسئله مرحله انقلاب را نیز باید با توجه به این خصوصیات حل کرد. با استقرار و بسط سلطه امپریالیستی، نخست تقسیم قدرت سیاسی میان فئودالیسم و امپریالیسم و سپس تبدیل فئودالیسم به فئودالیسم وابسته و بالاخره نابودی فئودالیسم. بورژوازی ملی هنوز رشد نکرده، تحت فشار سرمایه خارجی، ضعیف شده، امکان تشکل طبقاتی را از دست می دهد و بالاخره به تدریج از میان می رود. بدین ترتیب بورژوازی ملی نمی تواند یک نیروی مستقل سیاسی را تشکیل دهد. از طرفی مبارزه با سلطه امپریالیستی، یعنی سرمایه جهانی، عناصری از مبارزه با خود سرمایه را در بردارد. و از طرف دیگر این مبارزه محتاج بسیج وسیع توده ها است. به این دلیل عناصری از یک انقلاب سوسیالیستی نیز در بطن این مبارزه ضدامپریالیستی متولد شده و در جریان مبارزه شروع به رشد می کند. بورژوازی ملی به این دلیل که ماهیتاً نمی تواند در چنین مبارزه ای پیگیر باشد، و به دلیل شرایط تاریخی وجودش و پیوندهایش با سرمایه خارجی، در بسیج توده ها مردد و ناتوان است. دهقانان نیز به دلایل شرایط مادی تولید خود هیچگاه نمی توانند یک نیروی مستقل سیاسی را تشکیل دهند. و بدین ترتیب یا باید تحت رهبری پرولتاریا قرار گیرند و یا خود را به بورژوازی بسپارند. تنها نیروئی که باقی می ماند پرولتاریا است. پرولتاریا اگر چه از لحاظ کمی ضعیف است، اما از لحاظ کیفی و امکان تشکل بسیار قدرتمند است. پرولتاریا بعنوان پیگیرترین دشمن سلطه امپریالیستی و فئودالی، و با اتکاء به تئوری بین المللی مارکسیسم - لنینیسم می تواند و باید رهبری جنبش ضد امپریالیستی را بر عهده بگیرد. در اینجاست که تفاوتهای اساسی انقلابی بورژوا - دمکراتیک طراز نوین با انقلابهای بورژوائی کلاسیک آشکار می شود. گرچه هدف عاجل چنین انقلابی قطع سلطه امپریالیستی و نابودی فئودالیسم است، و هدف عاجل آن نابودی مالکیت خصوصی بورژوائی نیست، اما خصلت ضدامپریالیستی مبارزه، بسیج توده ها، رهبری پرولتری مبارزه و این امر که هرگونه بقاء روابط سرمایه داری به تدریج موجب برقراری پیوندهای نزدیک با امپریالیسم و سپس تحت سلطه او قرار گرفتن است، دست به دست هم داده، نطفه انقلاب سوسیالیستی را در بطن انقلاب بورژوا- دمکراتیک نوین و در جریان رشد آن ایجاد کرده و خیلی زود می پروراند، به این ترتیب است که چند سالی از انقلاب چین نگذشته، رهبری پرولتاریا مبدل به دیکتاتوری می گردد و انقلاب سوسیالیستی عملاً آغاز می شود. این بود آنچه فی المثل تجربه چین، به نحوی که رفیق مائو جمعبندی کرده، نشان می دهد (* 3). اما آیا اینک که در کشور ما فئودالیسم از میان رفته، پس انقلاب ایران مرحله بورژوا - دمکراتیک خود را پشت سر گذاشته و وارد مرحله سوسیالیستی شده است؟ به نظر من طرح مسئله به این شکل غلط است. رژی دبره در این مورد نکته قابل ملاحظه ای را بیان می کند: "... کُنه مسئله نه در برنامه ابتدایی انقلاب، بلکه در توانایی او به حل مسئله قدرت دولتی قبل از مرحله بورژوا - دمکراتیک، و نه بعد از آن قرار دارد. در آمریکای لاتین مرحله بورژوا - دمکراتیک مستلزم نابود کردن دستگاه دولتی بورژوائی است." (آمریکای لاتین، راهپیمایی طولانی)

در واقع مبارزه انقلابی خلق ما در طی نیم قرن اخیر، مواجه بوده با یک قدرت دولتی که در جریان سلطه روزافزون امپریالیسم بیش از پیش بورژوائی شده است. در اثر وابستگی سیاسی فئودالیسم به حاکمیت امپریالیستی، هم یشه مبارزه با فئودالیسم، وابسته به مبارزه ضدامپریالیستی خلق ما بوده است. بدین ترتیب هر چه فئودالیسم بعنوان یک شیوه تولید عقب تر نشسته است و بنابراین هر چه دولت ماهیتاً و صوراً بورژوائی تر شده است، عناصر سوسیالیستی انقلاب اهمیت بیشتری پیدا کرده، مبارزه با سلطه سرمایه جهانی بیشتر به مبارزه با خود سرمایه مبدل شده و لزوم رهبری پرولتری بیشتر آشکار شده است. از آنجا که اصلاحات ارضی در جهت منافع دهقانان کار نکرده، هنوز هم مثلاً شعار "زمین به کسانی که روی آن کار می کنند باید بطور رایگان تعلق بگیرد " و "لغو هرگونه باج دولتی "، شعار اساسی انقلاب برای دهقانان است. در حقیقت با توجه به پایگاه محدود و بیش از پیش محدود شونده حاکمیت امپریالیسم، و بنابراین تکیه هر چه بیشتر آن بر قهر ضدانقلابی به منزله عمده ترین وسیله ابقاء سلطه امپریالیستی از یک طرف، و با در نظر گرفتن پایگاه وسیع توده ای انقلاب و اینکه شرط پیروزی انقلاب، پیروزی مبارزه مسلحانه طولانی است، انقلاب با توده ای ترین و عام ترین شعارها و برنامه ها آغاز شده، و در جریان این مبارزه مسلحانه طولانی که ماداً و معنواً توده ها را پرولتاریزه می کند، با رادیکالترین و انقلابی ترین اقدامات پیروز شده و ادامه پیدا می کند. مبارزه مسلحانه (طولانی) محیطی است که عناصر سوسیالیستی یک انقلاب بورژوا - دمکراتیک خیلی سریع در آن رشد می کنند. این است درسی که انقلاب چین داده است و این را انقلاب ویتنام هم نشان میدهد، و بالاخره تجربه کوبا علیرغم طولانی نبودنش، آنرا ثابت کرده است.(4) *3 بهتر بود بیان خود رفیق مائو در اینجا آورده میشد، اما به علت عدم دسترسی این امر ممکن نشد.

خط مشی ما:

همانطور که گفتیم گروه در جریان رشد خود و برخورد با تجربه خلق کوبا، این مسئله در برابرش قرار گرفت، که آیا راه انقلاب ایجاد کانونهای چریکی و آغاز مبارزه مسلحانه نیست؟ آیا بدون حزب می توان دست به انقلاب زد؟ ما با تجربه کوبا بیشتر از طریق کتاب "انقلاب در انقلاب؟" رژی دبره آشنا شدیم. ما بی آنکه درک عمیقی از تزهای رژی دبره و انقلاب کوبا داشته باشیم، و باز بی آنکه نظر روشنی در مورد شرایط عینی مبارزه خلق خود داشته باشیم، تزهای دبره و راه کوبا را رد کردیم. چرا ما به خود حق دادیم بی آنکه تجزیه و تحلیل جامعی از شرایط میهن خود در دست داشته باشیم و بی آنکه واقعاً عناصر درونی راه کوبا را بشناسیم، آنرا رد کردیم. به نظر من آنچه باعث این امر شد یک خطای تئوریک بود، خطائی که از پذیرفتن سطحی یک رشته فرمولهای تئوریک مبتنی بر تجربه های انقلابی پیشین، ناشی می شد. این نکته بعداً نشان داده خواهد شد. بدین ترتیب پذیرفتیم که هدف ما و سایر گروههای کمونیست باید ایجاد حزب مارکسیست - لنینیست باشد، بلافاصله این مسئله مطرح شد که برای ایجاد چنین حزبی چه باید کرد؟ آنوقت این دو وظیفه اساسی در برابر ما قرار گرفت: ما و سایر گروهها از یکطرف می بایست کادرهای حزب آینده را تربیت کنیم، از طرفی دیگر باید زمینه چنین حزبی را در میان توده ها فراهم می کردیم. یعنی ما باید با کار در میان توده ها، شرکت در مبارزه مبارزاتی توده ها و به ویژه پرولتاریا، آنها را آماده پذیرفتن چنین حزبی بکنیم. در همینجا است که اولین تفاوت شرایط ما با شرایط تجربیات انقلابی پیشین (چین و روسیه ) آشکار می شود. ما تا به حال ندیده بودیم که مسئله ضرورت ایجاد حزب مطرح شود، بدون آنکه خود جریان عملی مبارزه، آنرا نطلبیده باشد. همیشه عناصر و اجزا متشکله حزب و کادرها، گروهها و سازمانهائی که هر یک فراخور خود در زندگی و مبارزه عملی توده ها شرکت دارند، فراهم است، همیشه مبارزه اقتصادی و سیاسی توده ها، و ارتباط عناصر پیشرو و آگاه با توده ها وجود دارد، منتهی پراکندگی این مبارزه، دید محدود این مبارزه، خرده کاری، یک سازمان وسیع حزبی را می طلبد. اما ما درحالیکه به ضرورت ایجاد حزب پی برده ایم، بواسطه نبودن جنبشهای توده ای خودبخودی، بواسطه عدم شرکت این نیروی روشنفکری در زندگی و مبارزه عملی توده ها، و نیز عدم وجود ارتباط جدی میان گروههای مارکسیست - لنینیست تا خود ایجاد حزب راه دشواری را در جلوی خود می بینیم، معتقد می شویم که ایجاد یک سازمان از گروههای مختلف که بواسطه عدم شرکت در زندگی واقعی توده ها، که بواسطه محدود بودن در محیط روشنفکری، بواسطه نبودن راهها و برنامه مشترک پر از چندگانگی ها و ضعفهای عمده می باشد، اتحاد واقعی گروهها که پشتوانه آن زندگی فعال سیاسی و ارتباط فعال با توده ها باشد نیست، بلکه سرهم بندی گروهها خواهد بود که دیر یا زود در اثر یک رشته اختلافات تاکت یکی یا استراتژیکی از هم خواهند پاشید. در حقیقت ما حزبی را طلب می کردیم که از همان آغاز، یا خیلی زود بتواند به پیشرو واقعی توده ها بدل گردد. و از آنجا که به اجتناب ناپذیری مبارزه مسلحانه نیز معتقد بودیم، این حزب می بایست شرایط را برای مبارزه مسلحانه فراهم کند، توده ها را متقاعد کند که مبارزه مسلحانه تنها راه است، و آنگاه عمل مسلحانه را آغاز کند. معتقد بودیم که تنها چنین حزبی حق دارد استراتژی و تاکتیک مبارزه را تعیین کند. ما اگر در این تفاوت شرایط (به ویژه تفاوت شرایط ما و روسیه ) تامل کرده بودیم شاید دچار این سهل انگاری نمیشدیم که درحالیکه معتقد بودیم تا ایجاد حزب راه دشواری در پیش داریم، از مشخص کردن این راه دشوار غافل بمانیم. آیا نمی توانستیم معتقد باشیم که شرط ایجاد چنین حزبی، شرط شرکت در مبارزه واقعی، شرط ایجاد نیروئی که بتواند واقعاً پیشرو باشد، خود عمل مسلحانه است؟ و اگر دچار این اشتباه نمی شدیم که قیام شهری را با مبارزه چریکی طولانی یکی بگیریم، نمیتوانستیم هم انقلاب کوبا را یک تجربه قابل مطالعه بدانیم، و به حق معتقد باشیم که گسترش مارکسیسم بر اساس واقعیت صورت می گیرد، نه بالعکس. و هم بگوئیم که قیام کار توده هاست. چرا قیام کار توده هاست؟ مگر تجربه کوبا نشان نداد که یک موتور کوچک و مسلح می تواند قیام را آغاز کند و به تدریج توده ها را نیز به قیام بکشاند؟ (5). البته در اینجا غرض از قیام، نه یک قیام مسلحانه شهری (که وجه مشخصه آن جنبش مسلحانه وسیع و ناگهانی توده ها همراه با رهبری است)، بلکه یک مبارزه مسلحانه طولانی است که توده ها به تدریج به آن کشیده میشوند. این مسائل در زمانی مطرح می شود که گروهی پی می برد باید به خارج از خود، به واقعیت، به توده ها و دیگر گروههای کمونیست توجه کند. اما از یکطرف مواجه می شویم با ضربات، یورشهای پی درپی پلیس به گروههای کمونیستی، و از طرف دیگر مسئله ارتباط با توده ها چنان دشوار به نظر می رسد که واقعاً حل آن از عهده نیروهائی چون ما بعید می نماید. با توده های کارگر چگونه می توان ارتباط برقرار کرد؟ مگر نه این است که کارگران را باید در جایی پیدا کرد که تشکل طبقاتی پیدا کرده اند، در ارگانهایی که (از محافل کوچک کارگری گرفته تا اتحادیه و سندیکا و غیره) در جریان مبارزه خودبه خودی کارگران به وجود آمده اند؟ (6). در جریان این مبارزه خودبه خودی، و در حین این تشکل طبقاتی است که از یکطرف محفلی از کارگران که دید وسیع تری دارند و به مبارزه ای پیگیرتر و همه جانبه تر فکر می کنند برپامی شود، محافلی که از پیشروترین کارگران تشکیل می شود، محافلی که با توده های کارگر عمیقاً تماس دارند، و خلاصه محافلی که با روشنفکران انقلابی، یعنی سرچشمه های آگاهی سیاسی، ارتباط دارند و از طرف دیگر این مبارزه خودبه خودی در جریان رشد خود بیش از پیش به یک مبارزه سیاسی نزدیک می شود. به موازات این جریان، محافل کارگران پیشرو رشد و گسترش بیشتری پیدا میکنند و آماده پذیرفتن تبلیغات سیاسی و تشکل سیاسی میگردند. آگاهی سوسیالیستی هم از طریق ارتباط محافل روشنفکری با محافل کارگران و توده های کارگران، به میان کارگران برده می شود. در این مورد مقایسه رشد محافل روشنفکری روسیه در سالهای اول قرن بیستم با محافل روشنفکری کنونی جامعه ما می تواند بخوبی تفاوت شرایط را برساند. لنین یک محفل تیپیک آن زمان را چنین تصویر می کند: "یک محفل دانشجویی ... با کارگران رابطه برقرار نموده و به کار اقدام می کند. محفل رفته رفته دامنه ترویج و تبلیغ را وسیع کرده و به مناسبت همین واقعیت پدید آمدن خود حسن توجه قشرهای نسبتاً وسیع کارگران (تاکید از نویسنده مقاله است) و حسن توجه قسمتی از جامعه تحصیلکرده را که به "کمیته" پول رسانده و دائماً دسته های جدیدی از جوانان را در اختیار آن می گذارند، جلب می نماید. نفوذ و اعتبار کمیته (یا اتحاد مبارزه ) بالا می رود، خلاصه فعالیتشان وسیع می شود، کمیته این فعالیت را کاملاً بطور خودبه خودی توسعه می دهد - همان اشخاصی که یک سال یا چند ماه پیش از این در محفلهای دانشجویان سخن می گفتند و مسئله "چه باید کرد؟" را حل میکردند، آنهائی که با کارگران ارتباط برقرار نموده و اوراقی تهیه و نشر می نمودند، حالا با دسته های دیگر انقلابیون ارتباط بر قرار می کنند، مطبوعاتی به دست می آورند، دست به کار نشر روزنامه محلی می شوند، از تشکیل نمایشها سخن به میان می آورند، و سرانجام به عملیات جنگی آشکار میپردازند ..." (لنین، چه باید کرد؟)

اما، ما با چه شرایطی روبرو هستیم؟ بهتر است رشد یک محفل روشنفکری ایران را در نظر بگیریم: بر اساس مطالعه و مبادله نشریات کمونیستی عده ای دور هم جمع می شوند. کار این محافل نخست مطالعه و بر اساس مطالعه و مبادله نشریات کمونیستی و سپس تا حدودی مطالعه عینی جامعه است. بطور کلی هیچ ارتباط وسیعی با کارگران ندارند، و حتی جلب توجه قشر کوچکی از کارگران را نیز نمی کنند، عملاً هیچگونه دخالت و رابطه فعال با جنبشهای خودبه خودی مردم که خود نیز اساساً پراکنده و کم وسعت است، ندارند. از انتشار روزنامه محلی و تشکیل نمایش و بطریق اولی دست زدن به عملیات جنگی آشکار اصلاً نباید سخن گفت، و در جریان همین رشد محدود است که بسیاری از اینها در تحت شرایط سخت پلیسی مورد ضربات پلیس قرار میگیرند و از هم پاشیده میشوند.

علت این اختلاف شرایط چیست؟ در آنجا جنبش توده ای خودبه خودی که از آماده بودن شرایط عینی برای انقلاب حکایت می کند، گنجینه گرانبهائی از تجربه برای توده ها و نیز برای انقلابیون پیشرو و آگاه که با آن رابطه برقرار می کنند و در صدد هدایت آن برمی آیند، فراهم می آورد. این جنبش توده ای خودبه خودی که اساساً و در آغاز اقتصادیست در جریان رشد خود و از طریق ارگانهای این مبارزه به توده های کارگر تشکل طبقاتی می دهد و به تدریج در حین سیاسی شدن جنبش، یک رشته محفل پیگیرتر و انقلابی تر کارگری در بطن خود به وجود می آورد. از طرف دیگر و همراه با کوشش روشنفکران انقلابی با محافل روشنفکری ارتباط برقرار می کند. بدین ترتیب این جنبش و ارگانهای ناشی از آن، یعنی مجامع آشکار و نیمه آشکار کارگری، زمینه مادی و منبع تغذیه کننده نیروی روشنفکری طبقه پرولتاریا می شود، و از طرف دیگر نیروی روشنفکری و آگاه پرولتاریا رهبری جنبشهای خودبه خودی را به عهده می گیرد. بر زمینه همین جنبشهای خودبه خودی و در ارتباط با آگاهی سوسیالیستی و رهبری آگاهانه ای که از طریق محافل روشنفکری انقلابی و بعد حزب طبقه کارگر تامین می شود، شرایط ذهنی انقلاب به تدریج پاگرفته و رشد می کند. بر همین زمینه و در همین اشکال سازمانی است که پیشرو انقلابی با توده های کارگر ارتباط برقرار می کند و سازمان انقلابیون که با توده رابطه مستقیم و فعال دارد، تشکیل می شود. بنابراین مسئله ای که در برابر انقلابیون قرار می گیرد این است: باید در پیشاپیش جنبش توده قرار گرفت یا نه؟ آیا باید جنبشی که اساساً اقتصادی ست و از نظر سیاسی دیدی محدود دارد به یک جنبش سیاسی همه جانبه تبدیل کرد؟ باید این محافل روشنفکری - کارگری در یک کل واحد، در سازمانی از انقلابیون حرفه ای متحد، با رهبری تمام اشکال مبارزه در زمینه همه جانبه سیاسی، جنبش را به پیش ببرند؟ باید سازمانی از انقلابیون حرفه ای تشکیل بشود که بتواند "ادامه کاری " را تضمین کند، خرده کاری و پراکنده کاری را از میان بردارد، نقشه ای طولانی و سرسخت برای مبارزه ای وسیع و همه جانبه طرح ریزد، و تودهها را در این مبارزه هدایت کند.

در حقیقت توده کارگر به مبارزه کشیده شده است، تشکل طبقاتی هم تا حدودی پیدا کرده، ارگانهای مبارزه خود را نیز به وجود آورده، در کنار این ارگانها محافل کارگری که با توده های کارگر وسیعاً در ارتباط می باشند و امکان ترویج و تبلیغ را به نحوی وسیع و توده ای دارند، به وجود آمده است و حال مسئله این است: باید یا نباید این مبارزه خودبه خودی را به یک مبارزه همه جانبه سیاسی تبدیل کرد؟ و درست نحوه برخورد با این سئوال است که انقلابیون را از اکونومیستها، طرفداران خرده کاری و دنباله روان جنبش خود به خودی متمایز میکند.

به قول لنین، از یک طرف اکونومیستها چنین استدلال می کنند: "خود توده کارگر هنوز اینگونه وظایف سیاسی و جنگ دامنه داری را که انقلابیون به وی تحمیل می کنند، به میان نکشیده است، و باید هنوز در راه نزدیکترین درخواستهای سیاسی مبارزه نماید و با کارفرمایان و حکومت مبارزه اقتصادی کند ." و عده ای دیگر که از هرگونه "شیوه تدریج کاری به دورند "، شروع به گفتن این نکته نمودند که : "انجام انقلاب سیاسی ممکن است و باید آنرا انجام داد، ولی برای این کار هیچ احتیاجی به یک سازمان پروپاقرص انقلابیون، که پرولتاریا را برای مبارزه ای استوار و سرسخت پرورش دهد، نیست. برای این کار کافی است که همه ما چماقی را که با آن آشنا هستیم و در "دسترس " است، به کف گیریم. اگر بخواهیم بدون تلویح و اشاره صحبت کرده باشیم باید اینطور گفت: ما باید اعتصاب عمومی بر پا کنیم و یا اینکه جریان پژمرده و خمود جنبش کارگری را به وسیله ترورِ تهییج کننده بیدار کنیم. هر دوی این خط مشی ها، یعنی هم اپورتونیستها و هم "انقلابیها" در برابر خرده کاری که اکنون رایج است، سپر میاندازند و بر امکان خلاصی از آن اطمینان ندارند، و نخستین و ضروری ترین عمل ما را که عبارت است از: ایجاد سازمانی از انقلابیون که قادر به تامین انرژی، پایداری و ادامه کاری در مبارزه سیاسی باشد، درک نمیکنند." (لنین: چه باید کرد؟)

اما در اینجا از جنبشهای توده ای خودبه خودی آنچنان که باید، اثری نیست، و اگر هم هست چه از نظر زمانی و چه از نظر مکانی و چه از نظر وسعت، پراکنده و محدودند. در اینجا اثری از تشکل طبقاتی و تشکیلات کارگری نیست. بطور کلی توده کارگر در هیچگونه جریان مبارزاتی قرار ندارد. و اگر در میان کارگران عناصر آگاهی پیدا شوند که محافل کوچکی از خود تشکیل دهند، خود اینها نیز عملاً امکان تبلیغ و ترویج، امکان کار توده ای را ندارند. در حقیقت عدم وجود جنبشهای خودبه خودی وسیع و شرایط سخت پلیسی که بی شک با یکدیگر ارتباط ناگسستنی دارند، کارگران را عملاً از هرگونه مبارزه و فکر سیاسی دور کرده، کارگران را فاقد تجربه مبارزاتی، تشکل طبقاتی و حتی آگاهی تردیونیونی کرده است. در نتیجه محافل کارگری که به مبارزه سیاسی بیاندیشند، به ندرت یافت می شوند و عملاً هیچگونه ارتباط جدی میان محافل روشنفکری و این محافل کارگری و توده های کارگر برقرار نیست. و بدین ترتیب توده کارگر آماده پذیرش مبارزه و آگاهی سیاسی نیست. کارگر تنها پس از سالها مبارزه خودبه خودی، اقتصادی - صنفی به تدریج آمادی پذیرش مبارزه سیاسی، آگاهی سوسیالیستی، تشکل سیاسی و حزبی می گردد. در اینجا که هرگونه جنبش صنفی بلافاصله سرکوب می شود، طبیعی است که توده کارگر بیش از پیش از مبارزه سیاسی دور گردد. زیرا مبارزه سیاسی احتیاج به پیگیری، تشکل و انضباط پذیری دائمی، احتیاج به آگاهی و فداکاری دارد. در شرایطی که کارگر ناگزیر در بند نان و آب خویش است، کارگرن امکان پذیرش مبارزه سیاسی را دارد و نه آن را می پذیرد. بدین ترتیب نمی توان میان توده های کارگر در شرایط فقدان جنبش تود ه ای خودبه خودی قابل ملاحظه، شاهد پیدایش وسیع محافل کارگری بود. ( 7) و ( 8 )

اما، آیا این حکم که جنبش توده ای خودبه خودی وسیع انعکاس فراوان بودن شرایط عینی انقلاب است، اینکه جنبش خودبه خودی نشان می دهد که دوران انقلاب فرارسیده است، جنبه مطلق دارد و همیشه و در هر شرایطی درست است؟ آیا عکس آن نیز صادق است؟ یعنی ما باید از عدم وجود جنبشهای توده ای خودبه خودی وسیع این نتیجه را بگیریم که شرایط عین ی انقلاب وجود ندارد؟ که هنوز دوران انقلاب فرا نرسیده است؟ به نظر من، نه. در شرایط کنونی ایران نمی توان عدم وجود جنبشهای خودبه خودی وسیع را به معنی عدم وجود شرایط عینی انقلاب دانست. ما در بررسی شرایط عینی میهن خود نشان دادیم که هرگونه توسل به آماده نبودنش شرایط عینی انقلاب مبین اپورتونیسم و سازشکاری و رفرمیسم، نشانه فقدان شهامت سیاسی و توجیه بی عملی است. من فکر می کنم که علت عدم وجود چنین جنبشهایی را اساساً باید از یکطرف در سرکوب قهرآمیز و اختناق مداوم و ناشی از دیکتاتوری امپریالیستی به مثابه عامل اساسی ابقاء سلطه امپریالیستی همراه با تبلیغات وسیع سیاسی و ایدئولوژیک ارتجاعی دانسته و از طرف دیگر ضعفهای عمده ای را که عامل انقلابی، سازمانها و رهبریهای مبارزه دچار آن بودند، باید در نظر داشت. این رهبریها هیچگاه نتوانستند در حالیکه توده ها آماده بودند آنها را در عمق یاس وسیع به مبارزه بکشانند، و در اثر رهبریهای غلط توده ها را دچار شکست کردند. مجموعه این شرایط یک نوع سکون، سرخوردگی، یأس و تسلیم ایجاد کرده است، آنچه رژی دبره "انبوه کهنسال ترس و خفت " می نامد. اما دلائل ما برای اینکه شرایط عینی انقلاب وجود دارد چیست؟ آیا ما با تحلیل شرایط عینی این امر را نشان ندادیم؟ و نشان ندادیم که توده ها به علت شرایط مادی زندگیشان، بالقوه حاضرند که بار انقلاب ضدامپریالیستی را حمل کنند؟ آیا این شور و شوق انقلابیون، این جستجوهای خستگی ناپذیر نیروهای روشنفکری طبقات انقلابی و مترقی در پیدا کردن راه انقلاب، این یورشهای پی درپی پلیس، این زندانها، این شکنجه ها، این قتلها، انعکاس ذه نی آماده بودن شرایط انقلابی نیستند؟ آیا طرح مسئله انقلاب در این مقیاس وسیع، آیا این همه محافل و گروههای مبارز متعلق به همه طبقات ستمدیده می توانستند وجود داشته باشند بدون آنکه دست به شرایط عینی حل مسئله انقلاب را در دستور قرار داده باشد؟ و بالاخره آیا این جنبشهای جرقه دار و پراکنده تودهها دال بر وجود شرایط عینی انقلاب نیست؟

و راه ما کدام است؟ امروز به انتظار جنبش توده ای خودبه خودی وسیع نشستن و آنوقت آنرا هدایت کردن بدون آنکه دست به عمل انقلابی زده شود، بدون آنکه بکوشیم شرایط ذهنی را در جریان خود عمل انقلابی به کمال فراهم کنیم، درست به منزله دنباله روی از جنبش خودبه خودی در شرایطی چون شرایط روسیه است، درست به معنی پذیرش عملی وضع موجود است. موقعی استدلال می کردیم که وجود گروههای پراکنده منطبق با عدم وجود جنبشهای توده ای خودبه خودی و ملازم با جنبشهای پراکنده، ناآشکار و کم وسعت توده ها است، و وجود سازمان انقلابی وسیع منطبق با وجود جنبشهای وسیع توده ای و رشد و شدت گرفتن تضادها است. اما اینک باید گفت که عدم وجود جنبشهای خودبه خودی نه ناشی از رشد ناکافی تضادها، بلکه ناشی از سرکوبی مداوم پلیس و بی عملی پیشرو است. وجود سازمان انقلابی وسیع را به وجود جنبشهای وسیع توده ای تعلیق کردن، در چنین شرایطی تعلیق به محال است، البته بدون آنکه نقش خود پیشاهنگ در به وجود آوردن چنین جنبشهایی در نظر گرفته شود. و اگر به نحوی جدی این مسئله را در نظر نگیریم که با اتخاذ چه شیوه هائی از مبارزه می توان علیرغم دشواری شرایط کار، علیرغم سرکوب و خفقان، علیرغم جدایی عظیمی که میان پیشرو و توده وجود دارد، پیشرو واقعی انقلاب را، سازمانی از انقلابیون را به وجود آورد که بتواند واقعاً و عملاً راه مبارزه را به توده ها نشان دهد و جریان مبارزه را از بن بست خارج کند، و اگر شرایط ایجاد چنین سازمانی را رشد ناکافی تضادها بدانیم، آنگاه ما با آن اپورتونیستهایی که در روسیه آن زمان دنباله رو سیر عادی وقایع بودند، فرقی نداریم. در آن موقع اپورتونیستها، دنبال ه روان جنبش خودبه خودی، لنین را متهم می کردند که در ارزیابی نقش عامل آگاه مبالغه می کند، که: "خواستار مبارزه مستقیم با حکومت است، بدون آنکه بسنجد که نیروی مادی برای این مبارزه در کجاست، و بدون اینکه نشان دهد طرق این مبارزه کدام است " ... وجود هدفهای پنهان کاری نمی تواند علت و توجیهی برای این کیفیت باشد، زیرا در برنامه سخن از توطئه نیست، بلکه از جنبش توده ای است. ولی توده نمی تواند از راههای پنهانی برود. مگر اعتصاب پنهانی ممکن است؟ مگر تظاهرات و درخواستهای پنهانی ممکن است؟ ... لنین در جواب می گوید: همه کسانی که از "مبالغه در ارزیابی ایدئولوژی " و از افراط در ارزش نقش عنصر آگاه و غیره سخن می رانند، خیال می کنند که جنبش صد در صد کارگری، به خودی خود می تواند ایدئولوژی مستقلی برای خویش و تنها باید کارگران "سرنوشت خود را از دست رهبران خارج کنند " ... "نویسنده کاملاً به این "نیروی مادی " (بر پا کردن اعتصابات و تظاهرات " و "طرق" مبارزه نزدیک شده، ولی با این وجود دچار پریشانی حیرت آوری است. زیرا وی در برابر جنبش توده ای، "سر فرود می آورد"، یعنی به این جنبش به مثابه چیزی که ما را از فعالیت انقلابی خود رهائی می بخشد، می نگرد، نه به مثابه چیزی که باید فعالیت انقلابی ما را تشویق نماید و آنرا به پیش راند. اعتصاب پنهانی، برای شرکت کنندگان آن و برای توده کارگران روس این اعتصاب ممکن است پنهانی بماند (و اغلب هم می ماند)، زیرا حکومت تلاش می کند که هرگونه رابطه ای را با اعتصابیون قطع نماید، میکوشد هرگونه انتشار خبری را در مورد اعتصاب غیرممکن سازد. اینجاست که "مبارزه" مخصوص با "پلیس سیاسی " لازم است، مبارزه ای که هرگز همان توده وسیعی که در اعتصاب شرکت می نماید، فعالانه انجام دهد. سازمان این مبارزه را باید اشخاصی که بطور حرفه ای به فعالیت انقلابی مشغول هستند، "طبق تمام قواعد فن " فراهم آور ند. لزوم فراهم نمودن سازمان این مبارزه از اینکه توده ها خودبه خود به مبارزه جلب میشود، کمتر نشده است، برعکس، در نتیجه این امر سازمان لازمتر میشود." (لنین: چه باید کرد؟)

در شرایطی که رژیم پلیس و اختناق کوشش می کند و در این کوشش موفق هم شده است که رابطه میان روشنفکران خلق و خلق را قطع کند، در شرایطی که هیچگونه رابطه ای میان اعتصابیون وجود ندارد، در شرایطی که ترور و اختناق توده ها را از هرگونه حرکت چشمگیر انداخته، در شرایطی که همین اختناق و سرکوب مداوم توده ها را نسبت به مبارزه بدبین کرده و آنها را از پذیرفتن هرگونه فکر سیاسی که به نظر آنها هیچ راه نجاتی را نشان نمی دهد گریزان کرده، در شرایطی که رژیم می کوشد هرگونه جنبش توده ها را در نطفه خفه کند، آیا "مبارزه مخصوص " با پلیس سیاسی لازم است؟ آیا این کار را توده می تواند انجام دهد؟ آیا از توده می توان انتظار داشت که ماهیت پوشالی رژیم را بشناسد و یا خود در جریان تجربه خود درک کند؟ در شرایطی که قدرت سرکوب کننده رژیم عده ای از "روشنفکران" انقلابی را واداشته که درنده خوییِ این جوجه ببرکاغذی را به عدم آمادگی شرایط عینی و رشد ناکافی تضادها نسبت دهند، و پوشالی بودن آن را از نظر دور بدارند و درک نکنند که درست همین قدرت سرکوب کننده ارتش ضدخلقی عمده ترین عامل بقاء سلطه امپریالیستی است، توده چگونه می تواند بر قدرت تاریخی خود واقف شود؟ (توده ای که نمی پرسد چرا باید مبارزه کنیم، بلکه می پرسد، می توان مبارزه کرد؟ می پرسد چگونه می توان در برابر قدرت سهمگین رژیم مقاومت کرد؟ ) چگونه می توان آن مبارزه ای را که در تاریخ جریان دارد، مبارزه ای را که ضرورتهای تاریخی پیروزی آنرا تضمین کرده اند، مبارزه ای که ریشه اش در بطن شرایط مادی زندگی خود توده ها است، مبارزه ای را که در عمل آگاهانه پیشقراولان انقلابی انعکاس یافته، مبارزه ای را که در جنبشهای پراکنده و جرقه وار توده ها انعکاس یافته، مبارزه ای را که در شرایط استبداد سنگین و اختناق مداوم گاه خصلت انفجاری پیدا کرده و دفعتاً نیروی عظیمی از توده ها را به خیابان می کشد و یکباره چون شعله ای زودگذر خاموش می شود، عملاً به توده ها نشان داد؟ چگونه می توان آن جریانی را بنا نهاد که در مسیر آن توده بر خود، بر منافع واقعی خود، بر قدرت سهمگین و شکست ناپذیر خود واقف شود و به جریان مبارزه کشانده شود؟ چگونه می توان در آن سد عظیم قدرت سرکوب کننده که اختناق و سرکوب مداوم، عقب ماندن رهبری و عدم توانایی پیشرو در ایفای نقش خود، بالاخره تبلیغات جهنمی رژیم متکی به سرنیزه میان روشنفکر خلق و خلق، میان توده و خود توده، میان ضرورت مبارزه توده ای و خود مبارزه توده ای، بر پا داشته، شکاف انداخت، و سیل خروشان مبارزه توده ای را جاری کرد؟

تنها راه عمل مسلحانه است

ضرورت نقش آگاهانه و عمل فعال پیشرو انقلابی درست به دلیل نقش روزافزون عامل آگاه ضدانقلاب نه کمتر، بلکه بیشتر شده است. اینک پیشرو تنها با توسل به حادترین شکل عمل انقلابی، یعنی عمل مسلحانه و خدشه دار کردن آن سد عظیم می تواند آن مبارزه ای را که در تاریخ جریان دارد، به توده ها بنمایاند. باید نشان داد که "مبارزه واقعاً آغاز شده و پیشرفت آن به حمایت و شرکت فعالانه توده ها نیاز دارد " (نقل به معنی از رژی دبره ). باید در عمل نشان داد که قهر ضدانقلابی را می توان شکست داد، باید نشان داد که ثبات و امنیت فریبی بیش نیست. در جریان این عمل است که آن انرژی تاریخی توده که در پشت این سد عظیم قدرت سرکوب کننده انباشته شده، اما ساکت و ساکن است، به تدریج جریان یافته و در همین جریان است که توده به تدریج و در بطن مبارزه مسلحانه طو لانی بر خود، بر نقش تاریخی و بر قدرت شکست ناپذیر خود آگاهی پیدا می کند. در همین جاست که عده ای فریادشان بلند می شود: این جوانان بی حوصله، ماجراجو، چپ رو که شکیبائی آنرا ندارند که توده ها برای مبارزه مسلحانه آماده شوند، که سازمان پیشرو پرولتاریا (البته در یک جریان صرفاً سیاسی) توده ها را برای مبارزه مسلحانه آماده کنند، شکیبائی آنرا ندارند که "توده های ستمکش و استثمارشونده به عدم امکان زندگی به طرز سابق پی برند و تغییر آنرا مطالبه کنند ." و "استثمارکنندگان نتوانند دیگر به طرز سابق زندگی کنند و حکومت نمایند ". (لنین: چپ روی ...). و آنوقت دست به مبارزه مسلحانه بزنند، اینان مبارزه با پلیس سیاسی، یا قوه قهریه را، با کار سیاسی، با مبارزه سیاسی و فعالیت پیگیر سیاسی اشتباه گرفته اند.

گرچه شکل این اتهامات فرق دارد، ماهیت آن با اتهامات اپورتونیستهای روسیه به لنین یکی است. آنها می گفتند نیازی به سازمانی از انقلابیون حرفه ای نیست، آنها می گفتند: "ایسکرا که وظیفه مربوط به اقدام فوری، به مبارزه با حکومت مطلقه را به وسیله فرمولهای تئوریک ("نه به وسیله رشد و وظایف حزبی که با حزب در حال رشدند .")، حل کرده است، از قرار معلوم تمام دشواری این وظیفه را برای کارگران در شرایط کنونی احساس می نماید ." ... "ولی در عین حال شکیبائی این را ندارد که منتظر تجمع بعدی قوای کارگران برای این مبارزه گردد " .... و لنین جواب می دهد: "آری، آری واقعاً هم که ما هرگونه "شکیبائی" را برای "رسیدن" آن ساعت بعدی که مدتهاست "آشتی دهندگان " رسیدن آن را به ما نوید می دهند و در آن اکونومیستها بار دیگر عقب ماندگی خود را به گردن کارگران نخواهند انداخت و عدم کفایت انرژی خود را به این وسیله که گوئی قوای کارگران غیرکافی است تبرئه نخواهند نمود، از دست داده ایم." (لنین: چه باید کرد؟)

حقیقت این است که اگر آن وقت مبارزه با حکومت مطلقه، اساساً سیاسی - نظامی است، اگر در آنجا در اثر یک رشته مبارزات اقتصادی، سیاسی، ایدئولوژیک پیشرو واقعی به وجود می آمد، اینک تنها یک مبارزه سیاسی - نظامی می تواند پیشرو واقعی را به وجود بیاورد. کمی بیشتر توضیح دهیم: اصولاً وظیفه پیشرو چیست؟ مگر نه این است که وظیفه ای که تاریخ بر عهده رزمندگان پیشرو انقلاب نهاده است، این است که از طریق عمل آگاهانه انقلابی و ایجاد ارتباط با توده، در حقیقت نقبی به قدرت تاریخی توده بزند و آنچه را که تعیین کننده سرنوشت نبرد است، وسیعاً به میدان مبارزه واقعی و تعیین کننده بکشانند؟ هر چه شرایط پیچیده تر باشد، هر چه قدرت سرکوب کننده دشمن بیشتر باشد، هر چه انقلاب بیشتر در دستور روز قرار داشته باشد، طبیعی است که عمل نقب زنی دشوارتر خواهد بود. این حکم اساساً درست است که هرگاه آگاهی انقلابی توده ها را فراگیرد، بر زمینه شرایط مادی توده ها، به یک نیروی مادی عظیم تبدیل خواهد شد، تنها نیروئی که قادر است جامعه را دگرگون کند. اما مسئله همیشه این بوده که این آگاهی چگونه باید به میان توده برده شود، چه سازمانها و وسائلی باید این آگاهی را به میان توده ها ببرند، و از طریق کدام اشکال سازمانی، و اتخاذ چه شیوه هائی از مبارزه میتوان انرژی انقلابی توده ها را، در مسیر درست، در مسیری که به پیروزی انقلاب، به سرنگونی ارتجاع، به تصرف قدرت سیاسی منجر میشود، انداخت و هدایت کرد؟ تاریخ انقلاب در مقیاس جهانی نشان داده است که همراه با رشد پروسه انقلاب همراه با هشیاری روزافزون ارتجاع، همراه با تکیه بیشتر ارتجاع به نیروی سرکوب کننده به عنوان عمده ترین حافظ بقای سلطه ارتجاع، همراه با گذار انقلاب از غرب به شرق هر روز نقش پیشقراولان آگاه و سازمانی رزمنده از انقلابیون پیشرو، اهمیتی بیشتر کسب کرده است. در عصر مارکس و انگلس، سازمان پیشرو، متشکل از انقلابیون حرفه ای به هیچوجه آن اهمیتی را نداشت که در عصر لنین کسب کرد. و اما ا گر در روسیه لازم بود که سازمانی از انقلابیون حرفه ای، اساساً با توسل به اشکال مختلف مبارزه سیاسی و افشاگری های همه جانبه سیاسی این عمل را انجام دهد. در چین و ویتنام لازم شد که این اعمال اساساً با توسل به عالی ترین شکل مبارزه، یعنی مبارزه مسلحانه انجام پذیرد. اگر در روسیه موقعی می توان دست به قیام مسلحانه زد که توده ها وسیعاً امکان زندگی در شرایط موجود را نفی کرده و عملاً طالب تغییر آن گردند، و نیز حکومت هم نتواند به شیوه های سابق حکومت کند، و این طلب تغییر، و این عدم امکان حکومت به شیوه های سابق، درست در طی یک جریان مبارزه اقتصادی - سیاسی حاصل شده و بدین ترتیب این حکم مصداق پیدا می کند که توسل به قیام مسلحانه، بی آنکه از قبل توده های وسیع، در جریان تجربه سیاسی خود به صحت این عمل اعتقاد پیدا کرده باشند، عملی است پیش از وقت، این حکم مصداق پیدا می کند که دعوت به قیام و طرح یک شعار خاص، مثلاً "حکومت به دست شوراها " هرگاه کمی دیر یا زود مطرح شود، موجب شکست قیام خواهد بود. اگر در شرایط روسیه، انرژی تاریخی توده ها، در یک رشته مبارزات اساساً اقتصادی و سیاسی به تدریج از قوه به فعل درآمده، به تدریج شکل گرفته و در قیامهای مسلحانه منفجر می شوند. در چین انرژی انقلابی توده ها درست در جریان بردن آگاهی انقلابی به میان توده ها، درست در حین عمل مسلحانه طولانی به کار گرفته م یشود، و در نتیجه آن خصلت انفجاری سابق را ندارد. بدین ترتیب قیام مسلحانه شهری، تبدیل به مبارزه مسلحانه توده ای طولانی میشود، و انرژی انقلابی تودهها به تدریج وارد میدان کارزار تعیین کننده می شود. بدین ترتیب ارتش توده ای، نیروی "تبلیغاتی مسلح " هم هست. در حقیقت در شرایطی که پایگاه عمده انقلاب در روستاها قرار دارد، در شرایطی که توده های روستائی در زیر سلطه نظام امپریالیستی نیمه فئودالی در تحت شرایط مادی زندگی خود، که آنها را خودبه خود از یکدیگر جدا می کند، از این لحاظ به قول مارکس، حتی طبقه ای را تشکیل نمی دهد، و بدین ترتیب در شرایطی که توده های روستا از هرگونه امکان تشکل، و ارگانهای مبارزه کلاسیک اقتصادی - سیاسی، چون اتحادیه و سندیکا، محرومند، به نظر میرسد که تنها شکلی از عمل که می تواند روستائیان را متشکل سازد مبارزه مسلحانه است و تنها سازمانی که می تواند به آن تشکل و اتحاد بخشد، سازمان سیاسی و نظامی است.

برای شکست ارتجاع باید توده های وسیع روستائی را به میدان مبارزه کشید. برای شکست ارتجاع باید ارتش ارتجاعی را شکست داد. برای شکست ارتش ارتجاعی با ید ارتش توده ای داشت. تنها راه شکست ارتش ارتجاعی و تشکیل ارتش توده ای، مبارزه چریکی طولانی است و جنگ چریکی نه تنها از نقطه نظر استراتژی نظامی، و به منظور شکست ارتش منظم و نیرومند، بلکه از نظر استراتژی سیاسی به منظور بسیج توده ها نیز لازم است. امر سیاسی و امر نظامی به نحو اجتناب ناپذیر و ارگانیک در هم ادغام می شوند. از یکطرف شرط پیروزی مبارزه مسلحانه بسیج توده ها است - چه از نظر سیاسی و چه از نظر نظامی - و از طرف دیگر بسیج توده ها جز از راه مبارزه مسلحانه امکان پذیر نیست. این درسی است که نه تنها جنگ انقلابی کوبا، بلکه جنگهای انقلابی چین و ویتنام نیز می دهند. آیا کسی هست که بگوید توده های وسیع چین از پیش دارای آگاهی انقلابی بودند، به ضرورت مبارزه مسلحانه و صحت این تاکتیک پی برده بودند، یا اینکه طرح این سئوال غلط است و ما در اینجا با شرایط نوینی روبرو هستیم. ممکن است اعتراض شود که اما جنگ انقلابی چین را حزب کمونیست آغاز کرد و این حزب نیز پس از سالها مبارزه اساساً سیاسی و توسل به قیامهای مسلحانه شهری و کسب تجربه، راهپیمائی طولانی را آغاز کرد، بدین ترتیب ما هم تنها پس از طی چنین دورانی حق داریم دست به مبارزه مسلحانه بزنیم. اگر در چین این امکان وجود داشت که حزبی با اعضای اندکی تشکیل شده و طی سالهای اندک تجربه سیاسی بتواند خود را به یک نیروی بزرگ و پیشرو تبدیل کند، درست به دلایل شرایط خاص است که در آنجا وجود داشته است. درست توجه کنید:

"در این دوره ( 1927- 1920 ) سون یاتسن حزب کومین تانگ را رهبری می کرد. حزب کمونیست با تشکیلات مستقل خود در حزب کومین تانگ فعالیت می نمود... ما کمونیستها برای ورود به تشکیلات کومین تانگ چند شرط گذاشته بودیم: اول اتحاد با شوروی، دوم اتحاد کومین تانگ با حزب کمونیست، به این معنی که تشکیلات حزب ما در داخل کومین تانگ استقلال خود را محفوظ نگه دارد و از لحاظ سیاسی و تشکیلاتی آزادی عمل داشته باشد. شرط سوم عبارت بود از کمک به کارگران و دهقانان، و لازمه این شرط این بود که در ارتش تجدید تشکیلات شود، عناصر ضدانقلابی از آن خارج گردند و ارتش رهبری انقلابی داشته باشد.

سون یاتسن در آن زمان شرایط حزب کمونیست را پذیرفت و در این زمینه بین ما همکاری به وجود آمد. در 1924 حزب ما تصمیم گرفت که اعضای خود را به کومین تانگ وارد کند. ولی در آن موقع حزب کمونیست چین با آنکه بین کارگران و دهقانان نفوذ جالب توجهی پیدا کرده بود، هنوز بیش از چند صد نفر عضو نداشت. شرکت افراد و مبارزان کمونیست در کومین تانگ امکان می داد حزب کمونیست بهتر بتواند بین کارگران و دهقانان فعالیت کند. حزب کمونیست از این راه مستقیماً در میان کارگران و دهقانان و دانشجویان کار می کرد و اتحاد کارگران را استوار می ساخت. حزب از راه همکاری با کومین تانگ موفق شد به فعالیت وسیعی در بین روشنفکران سراسر کشور و منجمله در شمال دست بزند. و دانشجویان را نه تنها در نواحی جنوب، بلکه حتی در شمال متحد کند. ما به سون یاتسن در ایجاد نیروهای نظامی انقلابی کمک کردیم. ما مدرسه نظامی "وامپوا" را به وجود آوردیم تا کادرهای رهبری ارتش یعنی افسران انقلابی را تربیت کند. رفیق مائو تسه تونگ عضو کمیته مرکزی کومین تانگ شد." (درسهائی از تاریخ حزب کمونیست چین)

در اینجا ملاحظه می شود که نه تنها شرایط دمکراتیک آن زمان، بلکه شرکت مستقیم حزب کمونیست در قدرت دولتی چه امکانات وسیعی برای کار آزاد، نه تنها در میان کارگران و دانشجویان، بلکه در میان دهقانان به وجود آورده است. این حزب حتی توانست در ارتش نفوذ کند و کادرهای نظامی کمونیست تربیت کند، شرایطی که موجب می شدند پروسه اتحاد کارگری - دهقانی را نه در یک مبارزه مسلحانه، بلکه با فعالیت آزاد سیاسی و تشکیلاتی بنانهد، و جنگ انقلابی را با یک ارتش آغاز کند. این نکته که حزب کمونیست فقط با چند صد نفر عضو نفوذ وسیعی در میان کارگران، دانشجویان و حتی دهقانان دارد، می رساند که چگونه حزب کمونیست چین در یک شرایط بسیار مساعد توانست بزودی و در تجربیات اساساً غیرمسلحانه، خود را تا حدودی به یک نیروی پیشرو واقعی تبدیل کند. حال باید دست روی دست بگذاریم، به انتظار رسیدن چنین شرایط مناسبی باشیم تا در آن وقت بتوانیم به یک پیشرو واقعی تبدیل شویم، و شرایط را برای مبارزه مسلحانه فراهم کنیم، یا نه، خود پیشرو واقعی، باید در جریان مبارزه مسلحانه، با عمل سیاسی - نظامی به وجود آید؟ آیا باید صبر کرد که حزب کمونیست به وجود آید و جنگ انقلابی را از همان آغاز به مقیاس وسیعی و فی المثل با یک ارتش آغاز کرد، یا نه، خود هسته سیاسی - نظامی مسلح، می تواند با آغاز جنگ مسلحانه و در جریان تکامل خود، حزب، سازمان سیاسی - نظامی واقعاً پیشرو خلق و ارتش خلق را به وجود بیاورد؟

برای آنکه تفاوت شرایط دمکراتیک یا نیمه دمکراتیک شرایط کار سیاسی صرف را با شرایط دیکتاتوری وسیعاً و شدیداً قهرآمیز، شرایطی که به توده های شهری و در راس آن پرولتاریا، و به طریق اولی به توده های روستایی، هیچکدام امکان هیچ گونه تشکلی را نداده، نشان دهیم، برمی گردیم به شرایط روسیه: اگر در روسیه "افشاگریهای سیاسی خودبه خود یکی از وسائل توانای (تاکید از نویسنده این مقاله است ) متلاشی ساختن رژیم متخاصم و یکی از وسائل جدانمودن متفقین تصادفی و یا موقتی از دشمن و یکی از وسائل کاشتن تخم نفاق و عدم اعتماد بین شرکت کنندگان دائمی حکومت مطلقه است ". در اینجا، در شرایط کنونی، تنها افشاگری سیاسی - نظامی، تنها عمل مسلحانه ماهیتاً سیاسی است که وسیله توانای "متلاشی ساختن رژیم " است. تنها عمل مسلحانه سیاسی - نظامی است که می تواند به تضادهای درونی بوروکراسی حاکم شدت بخشد. اگر در روسیه "آن طبقه اجتماعی که اعلان جنگ می دهد تا شروع به جنگ نماید، هر چه پرجمعیت تر و مصمم تر باشد به همان نسبت نیز این اعلان جنگ اهمیت معنوی بیشتری کسب می نماید "، امروز در اینجا اعلان جنگ خود جنگ است، این دو جدائی ناپذیرند. اهمیت معنوی جنگ وابسته است به پیشرفت مادی آن، و پیشرفت مادی آن وابسته است به اهمیت معنوی آن. هر چه دشمن بیشتر ضربه بخورد، بیشتر متلاشی شود، نیروی سیاسی بیشتر رشد می کند، اهمیت معنوی آن، جاذبه توده ای آن بیشتر می شود. و این امر موجب تقویت مادی نیروی سیاسی - نظامی می شود. ( 9 )

حال ما آماده هستیم که "انقلاب در انقلاب؟ " رژی دبره را بررسی کنیم، و درسهای عمیق انقلاب کوبا را جذب نمائیم. ما در این بررسی، توضیحات بیشتر و شواهد عینی تری برای تایید و روشن کردن ایده های مذکور در سطور قبلی پیدا می کنیم.

بررسی "انقلاب در انقلاب" رژی دبره

همانطور که گفتیم تحت تاثیر یک رشته پیش داوریها، ما از درک عمیق مفاهیم اساسی که دبره در "انقلاب در انقلاب" به عنوان عناصر درونی تجربه کوبا عرضه کرده بود، غافل ماندیم. در حقیقت ما بی آنکه این مفاهیم نوین را درک کرده باشیم، عملاً آنها را رد کردیم. درحقیقت، ما نگفتیم که راهی که دبره نشان می دهد با شرایط خاص ایران سازگار است و نیز نمی توانستیم بگوئیم که در شرایط آمریکای لاتین هم قابل اعمال نیست، زیرا از شرایط آنجا اطلاع دقیقی نداشتیم، با این همه آنرا رد کردیم. و این رد ما نه مبتنی بر یک رشته ملاحظات عینی خاص، بلکه بر تکیه بر اصول کلی مارکسیسم - لنینیسم صورت می گرفت. ( 10 )

به نظر می رسد که تز دبره نقش حزب مارکسیست - لنینیست را به عنوان تنها نیروئی که قادر است انقلاب را به نحوی همه جانبه رهبری کند، مورد انکار قرار می دهد. به نظر می رسید که تز دبره، اهمیت تئوری مارکسیسم - لنینیسم، تئوری انقلابی را به عنوان راهنمای عمل دست کم می گیرد. به نظر می رسید که دبره نقش رهبری کننده امر سیاسی را بر امر نظامی نادیده گرفته و حتی امر نظامی را بر امر سیاسی مقدم می شمارد. رژی دبره از کاسترو نقل میکند که: "چه کسی در آمریکای لاتین انقلاب خواهد کرد؟ چه کسی؟ مردم، انقلابیون، با حزب یا بدون حزب؟ " و سپس خود می گوید: "فیدل کاسترو خیلی ساده می گوید که هیچ انقلابی بدون یک پیشاهنگ وجود ندارد، و اینکه این پیشاهنگ لزوماً حزب مارکسیست - لنینیست نیست و اینکه آنهائیکه می خواهند انقلاب کنند، این حق را دارند که خود مستقل از این احزاب، پیشاهنگی تشکیل دهند ... پس هیچ نوع معادله متافیزیکی که در آن حزب مارکسیست - لنینیست پیشاهنگ باشد، وجود ندارد. صرفاً ارتباط و به هم بستگی های دیالکتیکی ای بین یک وظیفه معین یعنی وظیفه یک پیشاهنگ در تاریخ و شکل خاص از سازمان - سازمان حزب مارکسیست - لنینیست وجود دارد، این به هم پیوستگی ها از تاریخ پیشین ناشی شده و بدان وابسته اند. احزاب در اینجا در روی زمین وجود دارند و تابع سختگیریهای دیالکتیکی زمینی اند. اگر آنها زاده شده اند، می توانند نمیرند و به اشکال دیگری دوباره زاده شوند".

این جملات از یک طرف مورد استقبال روشنفکران لیبرال منش و به اصطلاح قالب شکن قرار می گرفت، چه آنها در این جملات، به خیال خودشان انکار مرجعیت و نقش پیشرو هر حزب مارکسیست - لنینیست را می دیدند. اینها از سوئی می خواهند از عنوان انقلابی و پیشرو بهره مند باشند، و از طرف دیگر لیبرال منشی آنها این اجازه را به آنها نمی دهد که از ولنگاری ایدئولوژیک، از التقاطی گری شبه مارکسیستی دست بر دارند، مارکسیسم - لنینیسم را به عنوان تنها جهان بینی علمی، تنها ایدئولوژی راهبر یک انقلاب پیگیر، و دیسیپلین کار در یک سازمان مارکسیست - لنینیستی را بپذیرند. آنها بدین ترتیب از جملات فیدل و رژی دبره سوءاستفاده می کنند، درحالیکه از سراسر کتاب پیدا است که انکار نقش رهبر و راهنمای مارکسیسم - لنینیسم مطرح نیست. مسئله بر سر انکار نقش رهبری کننده پرولتاریا و ایدئولوژی او نیست. در اینجا حزب مارکسیستی - لنینیستی به عنوان شکل خاص از سازمان مطرح است. به قول دبره اگر حزبی سازمان زمان صلح خود را عمیقاً و از اساس دگرگون نکرده و سازمان نوین و مناسب با وظایف واقعی پیشاهنگ به وجود نیاورد، انقلابیون مارکسیست - لنینیست حق دارند جدا از این حزب مارکسیست - لنینیست به عنوان شکل خاصی از سازمان، دست به انقلاب بزنند، کوشش کنند تا آن سازمان نوینی را به وجود آورند که بتواند وظایف یک پیشاهنگ واقعی، پیشاهنگ حقیقتاً مارکسیست - لنینیست را انجام دهد و در عمل شایسته این مقام گردد که احزاب به ظاهر مارکسیست - لنینیست غصب کرده اند. در حقیقت ما در اینجا شاهد یک تمایز میان شکل یک حزب و محتوای آن هستیم: محتوای حزب، یعنی وظیفه پیشاهنگ مارکسیست - لنینیست در تاریخ، وظیفه سازمانی پرولتری در تاریخ، و شکل آن عبارت است از آن اشکال سازمانی که برای اجرای چنین وظیفه تاریخی لازمند. درحالیکه محتوی همیشه پابرجاست، این اشکال سازمانی تابع سخت گیریهای دیالکتیک زمینی اند. بدین ترتیب حزب می تواند بمیرد و دوباره به اشکال نوینی متولد شود. به همین دلیل است که ما با "ساختن دوباره حزب "، "تولد دوباره حزب به شکل نوین " و غیره روبروئیم. خود دبره دست رد بر سینه آن روشنفکران خرده بورژوائی می زند که می خواهند از این جملات استفاده کرده، لیبرال منشی خود را توجیه کنند. او قاطعانه می گوید: "روشن صحبت کنیم: دیگر آنزمان گذشته که اعتقاد داشته باشیم در "حزب " بودن برای انقلابی بودن کافی است. اما زمان آن هم رسیده است که بر گرایش کسانی که فکر می کنند برای انقلابی بودن کافی است "ضدحزبی" بود، خاتمه داده شود. این دو گرایش دو روی یک سکه و اساساً یکسانند. مانیکائیسم حزبی (هیچ انقلابی نباید خارج از حزب باشد) بازتاب خود را در مانیکائیسم ضدحزبی (هیچ انقلابی با حزب نباید باشد) می یابد. هر دو نوع تن آسائی فکری می طلبند. در آمریکای لاتین امروز یک انقلابی با وابستگی صوری خویش به حزب تعریف نمی شود، چه با آن باشد چه علیه آن، ارزش یک انقلابی همچون ارزش یک حزب وابسته به فعالیتش است." و همین روشنفکران پشت میزنشین موقعی که مسئله عملی و آنهم عمل مسلحانه مطرح می شود، پا پس می کشند و برای توجیه پشت میزنشینی و در حقیقت توجیه وجود خود، می گویند که انقلاب احتیاج به تئوری دارد، احتیاج به یک تحلیل همه جانبه از شرایط اجتماعی - اقتصادی - سیاسی دارد. حال آنکه غافلند که درست این احزاب به خاطر "عدم " رابطه شان با همین عمل مسلحانه، دیگر از مقام پیشاهنگی افتاده اند، که سازمان کهنه حزب مارکسیست - لنینیستی تناسب خود را با وظیفه نوین تاریخی از دست داده است و حال سازمان نوین مارکسیست - لنینیست، دیسیپلین سخت تر از سازمان پیشین مورد نیاز است و رابطه هر کس با انقلاب از طریق رابطه همان فرد با این سازمان نوین مشخص میشود. اما قبل از آنکه به ایده اساسی دبره، یعنی مسئله رابطه حزب و چریک و امر سیاسی و امر نظامی بپردازیم، خوب است مسئله رابطه تئوری و عمل را از نقطه نظر دبره روش کنیم.

"کلی سیلوا" در "اشتباهات تئوری کانون " می گوید: "دبره با این گفته خود که بهترین معلم مارکسیسم - لنینیسم دشمن است، در یک برخورد رو در روی مطالعه و نوآموزی ضروری هستند اما تعیین کننده نمیباشند." می خواهد اصل اساسی بدون تئوری انقلابی هیچ جنبش انقلابی وجود ندارد، را در هم بریزد." به نظر من این استنتاج "کلی سیلوا" درست نیست، اما ببینیم منظور از تئوری چیست؟ خود سیلوا جواب می دهد: "آنجائی مبارزه انقلابی وجود دارد که بدانیم چگونه، بر علیه چه کسی، و در چه لحظه ای باید مبارزه کنیم ." آیا رژی دبره اینها را مسائل ثانوی می داند و بی اهمیت و غیرضروری؟ من فکر میکنم که اینطور نیست. آیا دبره نمی کوشد که بر اساس تجربه انقلاب کوبا یک تئوری و یک رشته دست آورده های استراتژیک ارائه دهد؟ آیا کتاب او کوششی نیست که اساساً وقف این شده که چگونه و با چه وسائلی باید با دشمن مبارزه کرد؟ اینکه دبره در کتاب خود یک تحلیل همه جانبه از شرایط اقتصادی - اجتماعی آمریکای لاتین ارائه نمی دهد دال بر این است که این را یک مسئله بی اهمیت و غیرضروری می داند؟ پس چرا مثلاً فقدان یک تحلیل اقتصادی - اجتماعی را از جانب احزاب کمونیست آمریکای لاتین نقص می داند؟ اما توجه بی منطق و بیش از حد رژی دبره به اشکال خاص و ویژگیهای خاص انقلاب کوبا، یا در حقیقت استثنائات تجربه کوبا، و کوشش در تعمیم آنها برای سراسر آمریکای لاتین، موجب یک رشته اشتباهات می شود که باید آنها را ذکر کرد.

اگر انقلابیون کوبا اصول استراتژیک را حتی ناآگاهانه به کار می بسته اند، آیا ما هم باید بدون آگا هی بر استراتژی، بدون درک نسبتاً روشنی از خطوط کلی عملی که در پیش داریم دست به کار شویم؟ اگر می خواهیم دست به جنگ توده ای بزنیم، آیا نباید درک روشنی از استراتژی جنگهای توده ای و شرایط ویژه هر کشور که در آن این جنگهای توده ای جریان داشته است، داشته باشیم؟ اگر لازم نیست، پس چرا که خود "انقلاب در انقلاب " وقف این امر شد؟ و اگر لازم است، پس نمی توان این امر را که آثار نظری در مورد جنگهای توده ای "به همان اندازه که سود رسانند، زیان آورند"، و در حقیقت نشاندهنده رابطه دیالکتیکی تئوری و عمل می باشند، با این برخورد سطحی و امپریستی حل کرد که پس نباید آنها را خواند. یا "خوب شد که فیدل نوشته های مائو را نخواند ". اگر قرار است که راه کوبا قدم به قدم تکرار شود، که چیز غیرقابل تصوری است و بخواهیم هر مورد استثنائی را تعمیم دهیم، باید گفت که خود انقلابیون کوبا هم از آغاز قصد نداشتند دست به یک جنگ طولانی بزنند، حال آنکه برای ما طولانی بودن جنگ امری مسلم است. (آنها می خواستند با اجرای یک رشته عملیات جنگی در حقیقت ضربتی، و همراه با قیامهای شهری حکومت باتیستا را سرنگون کنند. در جریان عمل این امر به شکست منجر شد، و راهی نوین اتخاذ گردید).

در حقیقت تجربیات انقلابی پیشین به دلیل اینکه انقلاب در تمام جوامع، تحت یک رشته قوانین عام صورت می گیرد و از آنجا که حتی جنگهای توده ای دارای یک رشته قوانین عام می باشند، چیزهای آموختنی دارند و باید آموخته شوند، و از این لحاظ "سود رسانند ". اما هرگاه در نظر گرفته شود که در تحلیل نهایی این عمل انقلابی ست که قادر به کشف ویژگی شرایط عینی هر کشور و تصحیح و تکمیل تئوری انقلاب است، بی شک تئوریهای پیشین اگر قرار باشد بطور مکانیکی تعمیم داده بشوند، "زیان آور" می شوند. تنها با روشن بودن خطوط کلی و استراتژی کلی عمل می توان میان اصول تاکتیکی یک پیوند ارگانیک برقرار کرد، می توان از آن درس گرفت و می توان اشتباهات تاکتیکی را در ارتباط با استراتژی کلی، و بدین ترتیب حتی خود استراتژی کلی را تصحیح و تکمیل کرد و اشکال خاص عمل وابسته بدان را دقیقاً مشخص کرد.

دبره می گوید: "مبارزه انقلابی مسلحانه در هر قاره ای، در هر کشوری با شرایط خاص روبروست، اما این شرایط نه طبیعی اند و نه آشکار. حقیقت این امر چنان است که در هر موردی سالها قربانی دادن برای کشف و آگاهی بر آنها ضروری است ". آیا شرایط خاص را می توان بدون ارتباط با شرایط عام شناخت؟ و آیا تجربیات انقلابی در شناخت همین تجربیات عام قابل استفاده نیستند؟ این امر که "در آمریکای لاتین سالهائی اندک در انواع مبارزه مسلحانه، بیش از دهها سال استقراض تئوری سیاسی به کشف ویژگی شرایط عینی کمک کرده است " (رژی دبره )، به هیچوجه اهمیت تئوری انقلاب را کم نمی کند، بلکه صرفاً این را می رساند که تئوری سیاسی استقراضی نمی تواند راهنمای درست عمل انقلابی قرار گیرد. اما این تجربه تنها در رابطه با تئوری و در ارتباط با شرایط عام و تحلیل شرایط خاص می تواند سرچشمه یک تئوری نوین و راهنمای نوین عمل باشد. خلاصه، این عمل است که بالاخره صحت یا سقم تئوری ما را تعیین می کند. اما به هر حال ما ناچاریم عمل خود را با جمعبندی تئوریها و تجربیات پیشین آغاز کنیم. قبل از آنکه این مسئله را خاتمه دهیم، خوب است در مورد استدلال کسانی که برای به دست آوردن تئوری انقلاب و شناخت همه جانبه شرایط عینی یک مرحله نسبتاً طولانی را درنظر می گیرند، مرحله ای که خصلت اساسی آن آموزش تئوریک و مبارزه ایدئولوژیک است و می گویند که ما احتیاج به تئوریسین هائی چون لنین داریم، و البته منظور آنها از لنین کسی نیست که در جریان یک مبارزه طولانی و فعال پرورده شده، بلکه کسی است که دارای دانش تئوریک دائره المعارفی وسیعی باشد، یک نکته را گوشزد کنیم:

ما در تاریخ تجربیات انقلابی و نهضت کمونیستی بین المللی قرن اخیر اساساً با سه نوع مبارزه روبرو هستیم: ایدئولوژیک، اقتصادی و سیاسی. اگر توالی تاریخ این تجربیات را در نظر بگیریم، نیک می بینیم که چگونه به نحو روزافزونی از نقش مبارزه تئوریک و اقتصادی کاسته شده، و مبارزه سیاسی بیش از پیش بر کل مبارزه انقلابی سیطره یافته. کافی است نگاهی به اسناد جنبش کمونیستی بیافکنیم تا کم شدن اهمیت تئوری را در مقایسه با مبارزه سیاسی عملی دریابیم: کاپیتال، آنتی دورینگ، چه باید کرد، دمکراسی نوین و غیره. خلاصه ما در جنبش کمونیستی بین المللی امروز که اساساً در کشورهای زیر سلطه جریان دارد، کمتر با آثار تئوریکی نظیر کاپیتال، آنتی دورینگ یا ماتریالیسم و امپریوکریتیسم روبرو می شویم. آیا این امر مبین آن نیست که از نقطه نظر تئوری ناب، جنبش کمونیستی بین المللی که به طور کلی با عمل مستقیم انقلابی روبروست نه فرصت و نه نیاز آن را دارد که به کار پردازد؟ آیا این امر نمی رساند که ما بیش از هر وقت دیگر به پراتیسین احتیاج داریم تا به تئوریسین؟ ( 11 )

و اما در مورد مبارزه اقتصادی نیز چنین است. هرگاه پروسه مبارزه انقلابی را در هر یک از کشورهائی که اهمیت کسب کرده در نظر بگیریم، متوجه می شویم که مبارزه اقتصادی بیش از پیش اهمیت خود را از دست می دهد. این امر نیز نتیجه تفوق روزافزون سیاست بر اقتصاد، نتیجه تسلط دشمن طبقاتی با سرکوب کننده ترین وسائل در تحت شرایط اختناق و ترور، نتیجه تسلط جهانی امپریالیستی و خلاصه نتیجه این امر است که تسلط جهانی امپریالیستی دوران احتضار خود را می گذراند. در حقیقت رشد پروسه انقلاب در مقیاس جهانی از یک طرف مسئله تصرف قدرت سیاسی را، مسئله حاد چگونه باید انقلاب کرد و سلطه امپریالیستی را چگونه می توان در هم شکست را، و خلاصه عمل مستقیم انقلابی را بیش از پیش در دستور روز قرار داده و از طرف دیگر همین پروسه انقلاب در مقیاس جهانی به منزله یک نوع تدارک تئوریک برای انقلاب کنونی است. اینک محتوای انقلاب بیش از پیش روشن است، حال آنکه، آنچه باید روشن شود و فقط از طریق عمل مستقیم انقلابی است که روشن می شود، اشکال خاصی است که این محتوی در شرایط خاص به خود می گیرد. دشواری کار نه در تهیه برنامه انقلاب، تعیین اهداف انقلاب، شناخت نیروهای انقلاب و ضدانقلاب، بلکه در تعیین طرق و وسائلی قرار دارد که باید به کار گرفته شوند تا انقلاب را به پیروزی برسانند.

حزب و چریک، امر سیاسی و امر نظامی

ما نظریات دبره را در مورد رابطه حزب و چریک، امر سیاسی و نظامی، رد می کردیم. از یک طرف ما با تاکید مائو و جیاپ در نقش رهبری کننده حزب کمونیست در جنگ مسلحانه توده ای مواجه بودیم و از طرف دیگر رژی دبره به ما می گفت که پیشاهنگ لزوماً حزب مارکسیست - لنینیست نیست؛ نیروی چریکی نطفه حزب است؛ چریک خود حزب است. ما از این تضاد این نتیجه را گرفتیم که پس تز دبره انحراف از اصول اساسی مارکسیسم - لنینیسم است. اما در سطور قبلی نشان دادیم که چنین نیست و دیدیم که مسئله بر سر انکار نقش پیشاهنگ مارکسیست - لنینیست نیست بلکه بر سر اشکالی از سازمان و عمل انقلابی است که تنها پیشاهنگ با توسل به آن می تواند وظایف پیشاهنگ را انجام داده و به پیشاهنگ واقعی خلق مبدل گردد. اما این سازمان نوین و عمل نوین چیست؟ و چرا این اشکال نوین سازمان و عمل ضروری شده اند؟ قبل از هر چیز باید توجه داشت که تز دبره اساساً بر این واقعیت متکی است که عامل بقاء سلطه امپریالیستی عمدتاً ماشین سرکوب نظامی و قهرآمیز است و همچنین بر این واقعیت متکی است که شیوه های ابقاء این سلطه هرگونه مبارزه رفرمیستی را نه تنها بی اهمیت کرده اند بلکه ناممکن ساخته اند. دبره معتقد است که رشد جنبش انقلابی به آن مرحله رسیده است که حلقه اصلی مبارزه انقلابی کنونی را در آمریکای لاتین مسئله تصرف قدرت سیاسی، مسئله درهم شکستن ستون فقرات سلطه امپریالیستی یعنی ارتش تشکیل میدهد. بنابراین می گوید: "امروز در آمریکای لاتین هر خط مشی سیاسی را که به موجب نتایج اش مبین یک خط مشی نظامی پیگیر و دقیق نباشد، نمی توان انقلابی دانست. " هر خط مشی که مدعی انقلابی بودن است باید یک پاسخ عینی و مشخص به این سئوال بدهد: "چگونه می توان دولت سرمایه داری را سرنگون کرد؟ به عبارت دیگر، چگونه می توان ستون فقرات آن یعنی ارتش را که پیوسته توسط میسیونهای نظامی آمریکای شمالی تقویت می شود، در هم شکست؟ " بدین ترتیب اگر کسی این مسئله را به نحوی جدی در برابر خود قرار ندهد و از حل آن طفره رود، هر چند در حرف لزوم مبارزه مسلحانه را بپذیرد، انقلابی نیست.

در اینجا است که تز اساسی دبره مطرح می شود، تزی که باید بیش از هر وقت مورد توجه ما قرار گیرد: راه انقلاب کدام است؟ آیا این حزب است که باید مبارزه مسلحانه را آغاز کند یا خود مبارزه مسلحانه است که در جریان گسترش و تکاملش، در جریان بیش از پیش توده ای شدنش ارگانی می آفریند که قادر به ر هبری هم هجانبه مبارزه انقلابی توده ها است؟ آیا این حزب است که باید شرایط ذهنی را برای مبارزه مسلحانه آماده کند یا شرایط ذهنی در خود مبارزه مسلحانه به وجود خواهد آمد؟ کوشش باید مصروف ایجاد یا تقویت حزب گردد یا تدارک عملی مبارزه مسلحانه؟ دبره می گوید: "در تا ریخ مارکسیسم، بدین سئوالات پاسخی استاندارد شده داده اند. پاسخی چنان ثابت و تغییرناپذیر که صرفاً سئوال آن بدین شکل در نظر بسیاری بدعت گذاری جلوه خواهد کرد. آن پاسخ این است که نخست حزب باید تقویت شود. زیرا حزب خالق و هسته رهبری کننده ارتش توده ایست. تنها حزب طبقه کارگر می تواند خالق یک ارتش توده ای واقعی باشد، به منزله ضامن یک خط مشی سیاسی که بر بنیاد علمی قرار دارد و قدرت را به نفع کارگران به دست آورد."

این جواب کسانی است که در مرحله ای و به عنوان وسیله ای لزوم مبارزه مسلحانه را می پذیرند. البته نه حنای رفرمیستها که لزوم مبارزه مسلحانه را مورد تردید قرار می دهند دیگر رنگی دارد و نه پاسخ به آنها دارای ضرورتی مبرم است. اما استدلال کسانی که معتقد به تقدم حزب بر مبارزه مسلحانه، تقدم کار سیاسی بر کار نظامی هستند بر چه پایه ای استوار است؟ دبره استدلال آنها را در دو قسمت ارائه میدهد:

1- "انعطاف ناپذیری نظری ". برای دگرگون کردن شالوده اجتماعی امر مهم نابودکردن ارتش نیست بلکه تسخیر قدرت دولت است. قدرت دولت روبناهای خاص خود را دارد (سیاسی، قضائی، حقوقی، تأسیساتی و غیره) که نباید با ابزار سرکوب کننده اش اشتباه گرفته شود... بر نمایندگان طبقات استثمارشده و پیشاهنگ آنها طبقه کارگر است که این جنگ سیاسی و از جمله شکل مسلحانه آن، جنگ داخلی انقلابی را به انجام برسانند. اما یک طبقه به وسیله یک حزب سیاسی نمایندگی می شود، نه به وسیله یک دستگاه نظامی. پرولتاریا به وسیله آن حزب نمایندگی می شود که مبین ایدئولوژی طبقه اش یعنی مارکسیسم - لنینیسم باشد. تنها رهبری این حزب میتواند از منافع طبقاتی پرولتاریا دفاع کند. تا آنجا که دخالت در تعویض کل شالوده اجتماعی مطرح است، ضروریست که معرفتی علمی بر جامعه با تمامی پیچیدگیهایش، در تمام سطوح آن (سیاسی، ایدئولوژیکی، اقتصادی و غیره) و توسعه و تکامل آن وجود داشته باشد. این شرط به انجام رساندن یک مبارزه وسیع در تمام سطوح است. (و مبارزه نظامی که تنها یکی از سطوح است) تنها در زمینه یک دخالت جامع در تمام سطوح از جانب نیروهای توده ای بر علیه جامعه بورژوازی دارای معنی است. تنها حزب کارگران بر اساس یک فهم و درک علمی از شالوده اجتماعی، شرایط و اوضاع و احوال موجود می تواند شعارها را، اهداف را و اتحادهایی را که در مواقعی لازم است، تعیین کند. خلاصه حزب تعیین کننده محتوی سیاسی و هدفی است که باید تعقیب شود و ارتش توده ای صرفاً یک وسیله است." همچنانکه نشان دادیم درست در زمانی که دشواری قضیه نه نظری بلکه عملی و مسئله حادی که مطرح است نه شناخت جامعه بلکه تغییر آن می باشد و خلاصه موقعی که کنه مطلب در پیدا کردن آن اشکال از عمل و سازمان قرار دارد که باید بدان وسیله دست به انقلاب زد، ما با این گفته ها روبرو می شویم. آیا این نشاندهنده یک اشتباه اساسی در درک تفاوت فرم و محتوی، درک اینکه حزب سیاسی، بعنوان شکل خاصی از سازمان، خود نیز یک وسیله است، نمی باشد؟ درست در زمانی که ارتش سرکوب کننده عمده ترین عامل بقاء سلطه امپریالیستی است آیا این یک نوع عقب نشینی سیاسی نیست که بگوئیم مسئله عمده نابود کردن ارتش نیست بلکه تسخیر قدرت دولت است؟ ( 12 )

در شرایطی که دقیقاً باید مشخص کرد که کدام شکل از عمل و سازمان را باید برای مبارزه برگزید، آیا گریز از تعریف شکل عمده عمل، یک نوع رفرمیسم نیست؟ البته درست است که "امر مهم تسخیر قدرت دولت است " ولی در شرایط امروزی شرط اساسی و ضروری تسخیر قدرت دولت مقابله با ارتش و قدرت سرکوب کننده دولت امپریالیستی و نابود کردن آن است. مسئله این نیست که مبارزه مسلحانه شکلی از اشکال پر تنوع مبارزه است که در شرایط خاصی و با آمادگیهای خاصی ضروری می شود بلکه مسئله این است که مبارزه مسلحانه آن شکل از مبارزه است که زمینه آن مبارزه همه جانبه را تشکیل می دهد و تنها در این زمینه است که اشکال دیگر و پرتنوع مبارزه ضروری و سودمند می افتد. مسئله این است که آن ارگان مبارزه طبقاتی پرولتاریا یا اگر اسمش را بگذاریم حزب، ارگانی که واقعاً پیشاهنگ خلق باشد، ارگانی که واقعاً قادر به رهبری مبارزه هم هجانبه توده ها باشد، تنها در خود مبارزه مسلحانه میتواند به وجود آید. دبره می گوید: "هیچ نوع معادله متافیزیکی که در آن حزب مارکسیست - لنینیست پیشرو باشد وجود ندارد ". در اینجا مسئله بر سر انکار محتوی یک حزب پیشرو مارکسیست - لنینیست نیست بلکه بر سر شکل خاصی از عمل و سازمان است. و بدین ترتیب معادله حزب مارکسیست - لنینیست پیشرو که در یکطرف محتوی مطرح است و در طرف دیگر شکل و صورت، لزوماً یک معادله کنکرت و تاریخی است نه یک معادله لایتغیر و دائمی. تنها در شرایط خاص تاریخی است که برای یک محتوی اشکال خاصی ضروری هستند. بدین ترتیب "صرفاً ارتباطات و همبستگیهای دیالکتیکی ای بین یک وظیفه معین - وظیفه یک پیشرو در تاریخ - شکل خاصی از سازمان، سازمان حزب مارکسیست- لنینیست، وجود دارد. این به هم بستگیها از تاریخ پیشین ناشی شده و بدان وابسته اند. احزاب در اینجا، در روی زمین وجود دارند و تابع سختگیریهای دیالکتیک زمینی اند ..." در اینجا دبره به رد انعطاف ناپذیری تاریخی می رسد: انعطاف ناپذیری تاریخی ای که با تکیه بر تجربیات جنگ توده ای و نقش رهبری یک حزب سیاسی انعطاف ناپذیری نظری را توجیه می کند. کل این انعطاف ناپذیری علیرغم تکیه اش بر تجربیات جنگهای توده ای، به یک جدایی میان کار سیاسی و کار نظامی منجر می شود. این جدایی در آغاز یک جدایی زمانی است. یعنی معتقد بر این است که تنها یک حزب پیشرو می تواند مبارزه مسلحانه و جنگ تودهای را رهبری کند. و این حزب پیشرو نه در خود مبارزه مسلحانه بلکه در اشکال دیگر مبارزه که عمدتاً سیاسی و یا اقتصادی و یا ایدئولوژیک هستند به وجود خواهد آمد. در حقیقت تکیه اینان بر یک رشته پدیده های صرفاً صوری در تجربیات جنگهای توده ای نه تنها میان آنها و عمل انقلابی، میان کار سیاسی و کار نظامی یک جدایی واهی به وجود می آورد بلکه موجب استنتاجات غلط از خود تجربیات جنگ توده ای نیز می شود. چه شرایط ویژه ای نه مبارزه مسالمت آمیز نه مبارزه صرفاً سیاسی و اقتصادی به احزاب کمونیست چین و ویتنام اجازه می دهد که به پیشرو واقعی مبدل شوند و قادر به رهبری جنگ توده ای شوند. رژی دبره به خوبی نشان می دهد چسبیدن به یک رشته اشکال عمل خاص، که تاریخ شرایط کنکرت آنها را مردود شناخته، چگونه یک جدائی تاکتیکی بین کار سیاسی و نظامی، بین فراهم کردن مقدمات جنگ و خود جنگ را به یک جدائی استراتژیک مبدل می کند.

رژی دبره سئوال می کند: "پیشرو تاریخی به چه شکلی به وجود می آید؟" و جواب می دهد: "هر چه هست وابسته است به هر چه بود و هر چه خواهد بود وابسته است به هر چه هست. مسئله احزاب آنچنانکه امروز وجود دارند، مسئله ای است تاریخی. برای پاسخ دادن به آن به گذشته باید نگریست." در اینجا دبره با دیدی دیالکتیکی و کنکرت به شرایط تولد و رشد احزاب چین و ویتنام اشاره می کند و نشان می دهد که چگونه بدون آنکه اصلاً مسئله ای چون "انقلاب با حزب یا بدون حزب " مطرح شود، این احزاب بزودی خود را به احزاب پیشرو مبدل می سازند. و جالب این نکته است که تاریخ این احزاب هم نشان می دهد که آنها درست در بطن یک مبارزه واقعی و درگیر با کسب قدرت سیاسی، توانستند خود را به احزاب پیشرو مبدل سازند. "یک حزب توسط شرایط تولد، گسترش و تکاملش، طبقه یا اتحادی از طبقات که نماینده آن است و محیط اجتماعی که در آن تکامل یافته مشخص می شود. به منظور کشف اینکه چه شرایط تاریخی ای کاربرد فرمول سنتی را بر مناسبات حزب و چریک اجازه میدهند همان مثالها را به یاد بیاوریم: چین و ویتنام.

1- احزاب چین و ویتنام از همان آغاز، با مسئله استقرار قدرت انقلابی درگیر بودند. این، نه یک حلقه نظری بلکه یک حلقه عملی بود و خیلی زود خود را به شکل یک تجربه زیان بار و غم انگیز جلوه گر ساخت. حزب کمونیست چین در 1921 متولد شد. هنگامیکه انقلاب بورژوائی سون یاتسن ... برتری و تفوق پیدا کرده بود از همان آغاز کمک مستقیم از میسیون شوروی، منجمله مشاوران نظامی به ریاست ژوزف و بعد برودین، دریافت کرد. برودین به محض ورودش آموزش افسران کمونیست چین را در آکادمی نظامی " وامپوا " سازمان داد که بزودی به حزب کمونیست اجازه داد، چنانکه مائو در 1938 گفت "اهمیت مسائل و امور نظامی را بازشناسد ". سه سال بعد از آنکه سازمان یافت، تجربه مصیبت بار اولین جنگ داخلی انقلابی ( 1927 - 1924 )، قیام شهری و اعتصاب کانتون را که در آن نقش رهبری کننده ای به عهده گرفت، متحمل شد. حزب این تجربه را جذب کرد و به رهبری مائوتسه تونگ آن را به یک فهم انتقاد از خود مبدل ساخت که منجر به اتخاذ یک خط مشی متضاد شد؛ حتی متعارض با صواب دید انترناسیونال سوم یعنی خروج به روستاها و گسیختن از کومی نتانگ".

"حزب ویتنام در 1930 به وجود آمد و فوراً قیامهای دهقانی سازمان داد که به سرعت سرنگون شدند؛ و در سال بعد به رهبری هوشی مین، در اولین برنامه عملی اش، خط مشی خود را تغییر داد: "تنها راه آزادی مبارزه توده ای مسلحانه است". جیاپ نوشت: "حزب ما زمانی پدیدار شد که جنبش انقلابی ویتنام در اوج خود بود؛ از آغاز رهبری دهقانان را به عهده گرفت و آنها را به قیام و استقرار قدرت شورائی دعوت کرد. پس در مرحله ای کوتاه در مسائل مربوط به قدرت انقلابی و مبارزه مسلحانه آگاهی یافت".

خلاصه این احزاب خود را در چند سال پس از تاسیسشان به احزابی پیشرو مبدل کردند و هر کدام با خط مشی سیاسی خاص خود که مستقل از نیروهای اجتماعی بین المللی ساخته و پرداخته شده بود عمیقاً با مردم خود پیوند داشتند.

2- در جریان تکامل بعدی، تضادهای بین المللی این احزاب را - همچون حزب بلشویک در چندین سال قبل - در راس مقاومت توده ای بر ضد امپریالیسم خارجی قرار داد ... مبارزه طبقاتی شکل یک جنگ میهنی را به خود گرفت و استقرار سوسیالیسم با اعاده استقلال ملی متناظر شد. این دو به هم پیوند خوردند. این احزاب که جنگ مردم بر علیه خارجیان را رهبری میکردند خود را به مثابه پرچمداران و پیشوایان سرزمین پدری استحکام بخشیدند....

3- شرایط همین جنگ آزادیبخش احزاب معینی را که بدواً از دانشجویان و بهترین برگزیدگان کارگران ترکیب می شد واداشت تا به روستاها خروج کنند و دست به جنگ چریکی بر علیه نیروهای اشغالی بزنند. پس آنگاه با کارگران کشاورزی و کشاورزان خرده پا یکی شدند. ارتش سرخ و نیروهای آزادیبخش (ویت مینه ) به ارتشهای دهقانی که تحت رهبری حزب طبقه کارگر قرار داشت، مبدل شدند. آنها در عمل به اتحاد طبقه اکثریت و طبقه پیشرو دست یافتند: اتحاد کارگری - دهقانی. حزب کمونیست در این مورد حاصل و نیروی محرکه این اتحاد بود و چنین بودند رهبرانشان. نه بطور مصنوعی توسط یک کنگره گماشته شدند و نه به طریق سنتی انتخاب شدند بلکه در جنگ سهمگین که آنها به سوی پیروزی هدایتش میکردند، آزموده و آبدیده شدند... بدون آنکه وارد جزئیات شویم باید بگوئیم که مقتضیات و شرایط تاریخی به احزاب کمونیست آمریکای لاتین غالباً اجازه نداده اند که بدین طریق ریشه بگیرند و یا تکامل یابند. شرایط تاسیس آنها و رشد آنها، پیوند آنها با طبقات استثمارشده آشکارا متفاوت است. هر کدام ممکن است تاریخ خاص خود را داشته باشند. اما آنها در اینکه از بدو تاسیسشان در تجربه به دست گرفتن قدرت، به طریقی که احزاب چین و ویتنام داشته اند، زندگی نکرده اند، مشترکند. با قرار داشتن در کشورهائی که استقلال رسمی سیاسی داشتند امکان رهبری یک جنگ آزادیبخش میهنی را نداشتند و از اینرو قادر نبودند که به اتحاد کارگری - دهقانی دست یابند، مجموعه به هم بسته محدودیتهائی که ناشی از شرایط تاریخی مشترک است.

"نتیجه طبیعی این شرایط شالوده معینی از رهبری و احزاب است مطابق با مقتضیات و شرایطی که در آن تولد یافته و رشد کرده اند. انقلاب کوبا و روندی که در سراسر آمریکای لاتین به جریان انداخت چشم اندازهای کهن را واژگون کرده اند. یک مبارزه مسلحانه انقلابی هرجا که وجود داشته باشد یا در حال آماده شدن باشد دگرگونی سراسری عملیات زمان صلح را ایجاب میکند."

وظیفه انقلابیون مارکسیست - لنینیست چیست؟ اگر احزاب رویزیونیست و رفرمیست، احزابی که اصولاً ضرورت مبارزه مسلحانه را انکار می کنند، به کنار بگذاریم چندین راه مطرح می شود. اگر حزبی ضرورت مبارزه مسلحانه را بعنوان راه تعیین کننده پذیرفته پس با ید سازمان زمان صلح خود را به نحوی عمیق و اساسی دگرگون کند. دیگر هیچ جای آن نیست که عمل مسلحانه، شاخه ای از فعالیتهای حزبی گرفته شود و نیروی چریکی تحت تابعیت یک نیروی سیاسی قرار داده شود که جدا از مسائل نظامی و جنگی باشد.

اگر عملی اساساً سیاسی - نظامی است و اگر کادرهای جنگجو را همان کادرهای سیاسی سابق تشکیل می دهند، این امر در اساس باید بر ساختمان رهبری و سازمان تاثیر کند. به هر حال امر مهم آن است که نیروی چریکی نه در جهت اهداف رفرمیستی و نه بعنوان شاخه ای از فعالیت حزبی بلکه به عنوان عمل سیاسی - نظامی که اساس و محور مبارزه را تشکیل می دهد گرفته شود. اما در برابر نیروهای انقلابی که در برابر حزبی قرار دارند که رهبری رفرمیستی دارد چه راهی مطرح است؟ آیا باید کوشش خود را صرف ایجاد حزبی کنند (به عنوان شکل خاص از سازمان و عمل ) که در جریان یک مبارزه غیرمسلحانه خود را به پیشرو تبدیل کند و احزاب رویزیونیست و رفرمیست را منفرد کند و شرایط را برای مبارزه مسلحانه فراهم نماید یا اینکه خود این امور را باید در طی مبارزه مسلحانه انجام داد؟ رژی دبره نشان می دهد که چگونه درک نادرست از شرایط جدید، از شرایطی که هرگونه مبارزه مسالمت آمیز یا صرفاً سیاسی و صرفاً ایدئولوژیک را از اهمیت انداخته، از شرایطی که احزاب سیاسی هیچگونه پیوند عمیقی با توده ها ندارند اتخاذ یک رشته تاکتیکهای در حقیقت رفرمیستی چگونه به استراتژی انقلابی خدشه وارد می کند و امر مبارزه مسلحانه را به ورطه فراموشی می اندازد. "اینک چرخش کلاسیکی که بسی تکرار شده: یک سازمان نوین انقلابی بر صحنه پدیدار می شود. در جستجوی وجود قانونی و سپس شرکت در زندگی عادی برای مدت زمان معینی است، برای آنکه استحکام یابد و نامی به هم بزند و آنگاه شرایط مبارزه مسلحانه را فراهم آورد. اما شاهد باش که در جریان عادی زندگی سیاسی عمومی که صحنه فعالیتهای عادی آن میشود، مستحیل میگردد و به وسیله آن بلعیده میشود." ...

"چشم اندازهای مبارزه مسلحانه ناپدید می شود. نخست برای چند ماه و سپس برای سالها به تاخیر می افتد. زمان با تحولات و تبدلاتش می گذرد و یک گرایش روزافزون وجود دارد که کشایش عملیات جنگی را وسوسه نفس، توهین کننده به مقدسات، نوعی ماجراجویی، یا همیشه پیش از وقت بنگرند ... مبارزین باید درک کنند که دست به مبارزه زدن در لحظه ای خاص اتحاد مقدس سازمان را نابود می کند، در کار قانونی بودنش تحریک می کند و محرک سرکوبی رهبرانش می شود. خلاصه سازمان سیاسی خود هدف شده است. به مبارزه مسلحانه دست نخواهد زد چرا که نخست باید صبر کرد تا خودش را بعنوان پیشرو استوار سازد حتی اگر چه در واقعیت نمی تواند تصدیق موضع پیشرو خود را جز از طریق مبارزه مسلحانه انتظار داشته باشد. از اینرو این دور باطل، مبارزه انقلابی را سالها به ستوه آورده است. در نتیجه بی فایده است که جریان مخالفی در قلب سازمانهای سیاسی ایجاد شود. عفونت فرصت طلبی از میان نرفته، هیچ، شدیدتر هم میشود".

رژی دبره می گوید در شرایطی که "بدون مبارزه مسلحانه هیچ پیشرو کاملاً تعریف شده ای وجود ندارد " دیگر وقت آن گذشته که ما با وابستگی لفظی به انقلاب و مارکسیسم - لنینیسم، انقلابیون را بشناسیم. باید از تقسیم نیروها و کوشش ها و منابع بر سر جبهه های ایدئولوژیکی محض یا سیاسی محض بر حذر بود، تا آنجا که جنبش انقلابی می تواند تنها با یک دید قیام طلب فعال شود. کوشش ها باید مصروف تمرکز و سازماندهی سیاسی - نظامی شود. سیاست انقلابی اگر بناست که رها نشود باید از سیاست محض جدا شود. منابع سیاسی باید صرف سازمانی شود که هم سیاسی و هم نظامی است و از حد مجادلات موجود فراتر رود". (* 4 )

پس، "جریان مخالف باید در پایه ایجاد شود: در سطح توده ها، با عرضه کردن راه دیگری که در وسع آنهاست. تنها آنگاه رهبریهای سیاسی موجود تغییر خواهند یافت. در غالب کشورهای آمریکای لاتین روند درآوردن انقلاب از وضع فلاکتبارش، از سطح مجالس گفتگوهای آکادمیک، تنها هنگامی میتواند آغاز گردد که مبارزه مسلحانه شروع شده و یا بخواهد شروع شود. به زبان فلسفی، پرابلماتیک معینی پس از انقلاب کوبا از میان رفته است. یعنی طریق خاصی در طرح مسائل که حاکم بر معنای تمام پاسخهای ممکن است، و این نه پاسخها، بلکه خود سئوالها هستند که باید عوض شوند. این دسته بندیها، یا احزاب "مارکسیست - لنینیست" در درون پرابلماتیکی عمل می کنند که بورژوازی تحمیل کرده است و آنها به جای دگرگون کردن آن در استقرار استوارتر آن تشریک مساعی کرده اند. در باتلاق مسائل مردود فرو رفته اند و شریک جرم و همدست پرابلماتیک فرصت طلبانه شده اند. جدال بر سر تقدم یا حفظ اداره سازمانهای چپ، جبهه های انتخاباتی، مانورهای سندیکایی، توطئه چینی بر علیه اعضای خود درگیر است. این است آنچه به سادگی سیاست بازی نامیده شده است. برای فرار از آن باید زمینه را به تمام معنی کلمه عوض کرد".

بنابراین در شرایط کنونی "پافشاری اصلی باید بر گسترش جنگ چریکی به عمل آید و نه تقویت احزاب موجود و یا ایجاد احزابی نوین. " فعالیت شورش آمیز امروز فعالیت سیاسی درجه اول است. تجربه کوبا نشان داد که: "تحت شرایط معینی امر سیاسی و امر نظامی از یکدیگر جدا نیستند بلکه یک کل ارگانیک را تشکیل می دهند که از ارتش توده ای مرکب است، که هسته آن ارتش چریکی است. حزب پیشرو می تواند خود به شکل کانون چریکی وجود داشته باشد. نیروی چریکی نطفه حزب است." از این تجربه چه می توان آموخت؟ چه درسهایی به ما می دهد؟ قبل از آن که نتیجه گیری کنیم خوب است پاره ای از انتقادات را که بر این تز وارد کرده اند، مورد ملاحظه قرار دهیم.

کلی سیلوا می گوید: "این تئوری که نیروی مسلح نطفه حزب است، بر این فرض مبتنی است که تمام شرایط فراهم اند، وقت آن نیست که بر یک مبنای حزبی به سازمان دادن بپردازیم " بر خلاف این لنین گفت "که هیچگاه برای سازمان دادن دیر نیست". دبره نمی گوید که تمام شرایط فراهم اند بلکه می گوید شرایط لازم برای آغاز عمل مسلحانه وجود دارد و شرایط کافی برای بسط و توده ای شدن عمل مسلحانه در طی عمل رشد خواهد کرد. ثانیاً در اینجا مسئله سازمان دادن یا ندادن مطرح نیست بلکه مسئله ایجاد آن سازمانی است که مناسب وظیفه تاریخی پیشرو است. گفته کلی سیلوا نشان میدهد که نظریات دبره را درست نفهمیده، فی المثل می گوید: "اگر دقیقاً به کشورهای آمریکای لاتین نگاه کنیم می بینیم که اکثر آنها پر از سازمانهای انقلابی کوچکند با اختلافات ثانوی که به تنهائی نیازهای یک حزب را بر نمی آورد اما اگر متحد شوند چنین حزبی را تشکیل خواهند داد ". تنها درک محدودی از سازمان تنها اعتقاد به "اتحاد قبل از عمل " می تواند چنین نتیجه ای را به بار آورد. نکته در اینجاست که درست این عمل انقلابی، عمل مسلحانه است که شرایط را برای اتحاد واقعی و ثمربخش این سازمانهای کوچک فراهم می کند ببینیم دبره چگونه مسئله اتحاد نیروهای انقلابی را نگاه می کند: "به دلائل اصولی و فوری جبهه مسلحانه یک ضرورت است. هر جا که جنگجو خط مشی تعالی یابنده را دنبال کرده است، هر جا که نیروهای توده ای به اضطرار پاسخ مساعد داده اند، آنها به سوی میدان مغناطیسی اتحاد رهسپار شده اند. در جاهای دیگر پراکنده و ضعیف گشته اند، چنین می نماید که وقایع نیاز به تمرکز کوششها را بر سازمان دادن عملی مبارزه مسلحانه و ناظر بر تحصیل اتحاد بر اساس اصول مارکسیستی- لنینیستی را نشان میدهند".

همین درک نادرست از مسئله سازمان در مورد رفقای کوبائی، سیمون توره و ... نیز به چشم می خورد. این امر که در کوبا اتحادهائی صورت گرفت و سازمان سیاسی جنبش 26 ژوئیه را تشکیل داد و نیز اتحادهای میان این جنبش و سازمانهای دیگر قبل از آغاز عمل مسلحانه به وجود آورد و در نتیجه این یک سازمان سیاسی بود که کانون چریکی را به وجود آورد، ("رژی دبره و تجربه کوبا " سیمون توره و ...) به نظر من تز دبره را که کانون چریکی نطفه حزب است و سازمان دادن عمل مسلحانه و خود عمل مسلحانه است که می تواند اتحادهای واقعی را به وجود آورد، نقض نمی کند. سازمان یا جبهه ای که مورد نظر رفقای کوبائی است عملاً یک سازمان یا جبهه سیاسی - نظامی بود که برای تدارک عمل مسلحانه و آغاز قیام تشکیل شده بود. و آنگاه مبارزه مسلحانه که شروع شد بقاء جبهه را بر مبنای یک خط مشی انقلابی ممکن ساخته و از جبهه یک پیشرو واقعی به وجود آورد. شاید حتی نظر دبره این نباشد که مشتی مرد صرفاً با به کوه رفتن و جنگیدن می توانند یک انقلاب به راه بیندازند و آنرا به پیروزی برسانند. خود دبره در آغاز کتابش هشدار می دهد که نباید انقلاب کوبا را "تا سطح یک افسانه طلائی، افسانه دوازده مردی که بر ساحل فرود می آیند و تعداد آنها در چشم به هم زدنی چند برابر می شود، پایین آورد ". به قول دبره اگر درخشندگی سطحی انقلاب کوبا را در نظر بگیریم و آنرا چون یک افسانه طلائی نگاه کنیم، بله انقلاب کوبا قابل تکرار نیست. اما عناصر درونی و چگونگی آن چی؟ کوشش دبره بیشتر این است که این عناصر درونی و خطوط کلی راه کوبا را نشان دهد نه مشخص کردن جزء به جزء مراحلی که از آغاز تا به پایان طی می شود. به نظر من تکیه دبره بر امر تعیین کننده و عدم ذکر یا عدم توجه او به کارهای لازم قبل از آغاز عمل تعیین کننده و در جریان آن، و نیز تکیه او بر عمل موتور کوچک که تازه می خواهد راه بیفتد و کلی کار دارد تا موتور بزرگ توده ها را به حرکت درآورد، نباید موجب این شود که ما از جنبه های اساسی نظریات او غافل شویم و یا آنها را رد کنیم. بعنوان مثال این امر که انقلاب آمریکای لاتین یک جنگ بزرگ طولانی و شامل برخورد مستقیم با امپریالیسم خواهد بود، این امر که جنگ خصلتی توده ای خواهد داشت و بدین ترتیب آمریکای لاتین شاهد تجدید حیات اشکال پیشین مبارزه (از عملیات خیابانی گرفته تا جنگهای پردامنه در میان ارتشها) خواهد بود، و یا آنکه بدین ترتیب ما نمی توانیم از پیش ادعا کنیم که اشکالی از مبارزه نظیر "تبلیغ مسلحانه " یا "دفاع از خود مسلحانه " اهمیت خود را از دست داده اند، یا اینکه اشتباه است که شکل اساسی مبارزه را تعریف کنیم (کلی سیلوا: اشتباهات تئوری کانون)، به هیچوجه نمی توانند در برابر تز دبره قرار بگیرند. دبره نه خصلت طولانی جنگ را انکار می کند و نه توده ای بودن آنرا و نه تنوع اشکال مبارزه را. او می گوید در شرایط کنونی موتور کوچک برای آنکه قادر شود موتور بزرگ توده ها را به حرکت درآورد مجبور است با اشکال خاصی از مبارزه کار را آغاز کند او قصد ندارد تمام اشکال مبارزه ای را که در جریان جنگ توده ای پیش خواهد آمد صرفاً در یک قالب بگنجاند. (13)

کافی است به بررسی او درباره "دفاع از خود مسلحانه" و "تبلیغ مسلحانه" توجه کنیم تا دریابیم که از آغاز جنگ انقلابی را در نظر دارد. در حقیقت انقلاب کوبا از نظر عناصر درونی خود تنها می تواند آغاز یک جنگ انقلابی توده ای را نشان دهد؛ چه شرایط ویژه و استثنائی ای که انقلاب در آن صورت گرفت به انقلاب اجازه داد قبل از آنکه پایگاههای امن انقلابی کاملاً شکل گرفته و نقطه آغاز مرحله نوینی گردند، قبل از آنکه توده ها به نحو وسیع در جنگ درگیر شوند و ارتش توده ای به وجود آید به پیروزی نهایی برسد. حال آنکه هشیاری روزافزون نیروهای سرکوب کننده، دخالت مستقیم امپریالیسم و عوامل دیگر به مبارزه مسلحانه این امکان را نمی دهد که به سادگی پیروز شود. به نظر نمی رسد که دبره تجربه کوبا را کل راهی بداند که هر مبارزه مسلحانه ای باید طی کند. بنابراین نمی توان گفت که وی از مرحله "پیدایش کانون تا به دست آوردن پیروزی نهائی، عمل نظامی را تنها شکل کار سیاسی می داند ". همین که نیروی چریکی پا گرفت و توانست پایگاه های حمایت انقلابی به وجود آورد یا مناطقی را آزاد کند همه گونه امکان برای آموزش سیاسی توده ها، تربیت کادرها، تبلیغ سیاسی و غیره قابل تصور است. به قول دبره آن وقت می توان صدها سخنرانی ایراد کرد و شنیده نیز خواهد شد. رابطه بین امر سیاسی و امر نظامی یکی از نکات اساسی کتاب دبره را تشکیل می دهد و به نظر بسیاری یکی از خطاهای عمده رژی دبره درک نادرست این رابطه است. به قول اینان رژی دبره امر نظامی را بر امر سیاسی مقدم می دارد. درک دبره از این رابطه در این گفته که "هر خط مشی ای که مدعی انقلابی بودن است باید یک پاسخ عینی و مشخص به این سئوال بدهد: "چگونه می توان دولت سرمایه داری را سرنگون کرد؟ به عبارت دیگر چگونه می توان ستون فقرات آن، یعنی ارتش را ... در هم شکست؟ " به خوبی روشن می شود. به نظر دبره از آنجا که جنبش انقلابی به آن مرحله رسیده است که حلقه اصلی آنرا جنگ مسلحانه تشکیل می دهد، پاره ای از مفاهیم سیاسی در مسایل نظامی انعکاس پیدا می کند. مثلاً دبره نشان می دهد که چگونه برخورد لنین با طرفداران اکومونیسم و جنبش خودبه خودی و حتی تروتسکیستی (چه باید کرد؟ و یک گام به پیش، دو گام به پس) بر سر یک سازمان انقلابی حرفه ای متشکل و با انضباط در سطحی دیگر به شکل برخورد میان طرفداران پیشرو مسلح و طرفداران دفاع از خود مسلحانه می تواند انعکاس پیدا کند. او می گوید : "همانطور که اکونومیسم نقش پیشرو حزب را انکار می کند دفاع از خود نقش واحد مسلح را انکار می کند، واحدی که بطور ارگانیک از نفوذ غیرنظامی جدا است. همانطور که رفرمیسم می خواهد یک حزب توده ای بدون انتخاب مبارزان پیشرو و یا یک سازمان منظم و تعلیم دیده تشکیل دهد، دفاع از خود هوای آن در سر دارد که هر کس را در مبارزه مسلحانه شرکت دهد و یک نیروی توده ای چریک ... فراهم آورد".

برای روشن شدن رابطه امر نظامی و امر سیاسی خوب است به بررسی دبره در مورد تبلیغات مسلحانه بپردازیم. نظر دبره در مورد تبلیغ مسلحانه و اینکه تبلیغ مسلحانه می بایست به دنبال و یا در حین عمل مستقیم نظامی علیه دشمن صورت گیرد و نه بیش از آن مبتنی بر یک رشته ملاحظات مشخص است که نمی توان آنرا دست کم گرفتن امر سیاسی دانست. اینکه دبره تبلیغ مسلحانه را یک مفهوم سیاسی وارداتی می داند ناظر بر این امر است که نباید ماهیت سیاسی جنبش، یا کار ماهیتاً سیاسی را با یک رشته تاکتیک های سیاسی و یا سیاسی - نظامی اشتباه گرفت. دبره می گوید تبلیغ مسلحانه مبتنی بر این است که: "مبارزه چریکی انگیزه ها و هدفهای سیاسی دارد یا باید متکی بر حمایت توده ها باشد و یا نابود شود. قبل از آنکه توده ها را مستقیماً وارد مبارزه مسلحانه کند باید متقاعدشان کند که دلایل معتبری برای وجود مبارزه چریکی هست ... و برای آنکه توده ها را متقاعد کنیم، لازم است آنها را مورد خطاب قرار دهیم ... خلاصه باید کار سیاسی، کار توده ای کرد. بنابراین هسته های جنگجویان به دسته های تبلیغاتی کوچک تقسیم خواهد شد ... سلولهای مخفی و آشکار در دهکده ها سازمان داده می شوند. برنامه انقلاب بارها و بارها توضیح داده می شود. تنها در پایان این مرحله که با حمایت فعال توده ها یک پشت جبهه مستحکم، یک شبکه اطلاعاتی وسیع، سرویسهای حمل و نقل، یک مرکز سربازگیری تامین میشود چریکها میتوانند به عمل مستقیم علیه دشمن دست بزنند". این درست است که جنگ چریکی انگیزه ها و اهداف سیاسی دارد، این درست است که جلب حمایت توده ها مسئله حیاتی جنگ را تشکیل می دهد و این درست است که برای این منظور باید کار ماهیتاً سیاسی شود اما اینکه چگونه باید این کار را کرد و عمل نظامی حتما باید موخر بر تبلیغ سیاسی باشد و حتماً باید از آغاز سخنرانی کرد و حتماً باید قبل از عمل مسلحانه یک رشته شبکه های ارتباطی و سلولهای مخفی و آشکار سازمان داد، چیزی است که دقیقاً وابسته به شرایط است. و اگر میان این تاکتیکها و کار ماهیتاً سیاسی یک ارتباط ناگسستنی برقرار کنیم، هدف را با وسیله، محتوی را با شکل اشتباه کرده ایم و این خطر پیش می آید که عدم امکان اتخاذ یک تاکتیک خاص چنین تعبیر شود که برای عمل زمینه وجود ندارد. دبره می گوید اگر در ویتنام یا چین تبلیغ مسلحانه در دستور روز قرار می گیرد به دلیل شرایط خاصی است که در آنجا وجود دارد:

1- به دلیل تراکم شدید نفوس روستایی و چون دشمن یک اشغالگر است مبلغین انقلابی می توانند به سادگی با مردم درآمیزند چون "ماهی در آب".

2- "مبلغین، به پایگاههای حمایت انقلابی وابسته اند و یا به ارتش توده ای که قادر است آنها را در فعالیتهایشان حمایت و یا محافظت کند. مهمتر از همه، آنها واقعیت مرئی و ملموس پیروزیهای نظامی را گواه می گیرند. میتینگها و مجامع دهکده ای دارای یک محتوی پراگماتیک و جدی می باشند. خطابه های برنامه ای تهی، "کلمات قشنگ " از نوعی که دهقانان به حق از آن می ترسند در کار نیست بلکه درخواستی است مبنی بر پیوستن آنها و یا حمایت از واحدهای جنگنده موجود".

اما شرایط آمریکای لاتین از چه قرارند؟

1- "کانونهای چریکی هنگامیکه برای اولین بار فعالیت خود را آغاز می کنند در نواحی ای قرار دارند بس پراکنده و کم جمعیت. هیچ کس، هیچ تازه واردی ... نمی تواند مورد توجه قرار نگیرد ... آنها (دهقانان ) به خوبی می دانند که کلمات زیبا غذا نخواهند شد و آنها را در برابر بمباران محافظت نخواهد کرد. دهقانان فقیر قبل از هر چیز به کسی که نیرومند است و نخست به کسی که نیروی انجام کاری را دارد که از آن سخن می گوید، معتقدند. نظام سرکوب کننده زیرک است. از مدتها پیش استوار و پا بر جا وجود داشته است. ارتش پاسدار روستایی، ... به خاطر نیمه هشیاریشان از حیثیتی برخوردارند. این حیثیت تشکیل دهنده شکل اصلی سرکوبی است: ناراضی ها را از حرکت باز می دارد، ساکتشان می کند و سرانجام مجبورشان می کند که حتی با دیدن یک یونیفرم توهین را بپذیرند. آرمان نواستعماری هنوز این است که نیرویش را نمایش دهد به خاطر اینکه مجبور نشود آنرا به کار برد. اما نمایش آن عملاً کاربرد آن است ."... به عبارت دیگر نیروی فیزیکی و ارتش خدشه ناپذیر تصور می شود و خدشه ناپذیری را نمی توان با کلمات به مبارزه طلبید. باید نشان داد که یک سرباز و یا یک پلیس بیش از دیگران ضدگلوله نیست. از طرف دیگر، چریک باید قدرت خود را به کار برد تا آنرا نشان داده باشد، زیرا او چیزی ندارد که نشان دهد جز عزم خود و قدرتش را در استفاد ه از منابع محدود خود. او باید قدرت خویش را نمایش دهد و در عین حال ثابت کند که نیروی دشمن قبل از هر چیز و بیشتر از هر چیز لاف زنی او است. برای نابود کردن ایده خدشه ناپذیری - انبوه کهنسال ترس و خفت در برابر ... پلیس و پاسدار روستا - هیچ چیز بهتر از نبرد نیست. آن وقت چنانکه فیدل به ما میگوید خدشه ناپذیری از میان خواهد رفت به همان سرعتی که احترام ناشی از عادت به تمسخر مبدل میشود".

2- "اشغال و کنترل مناطق روستائی توسط نیروی ارتجاع یا مستقیماً توسط امپریالیسم که بیداری و هشیاری آنها امروز بسی افزایش یافته باید یک گروه مبلغ را از هرگونه امید بستن به اینکه مورد توجه قرار نگیرد ... باز دارد. واحد مسلح و پیشروان مردم با یک نیروی اعزامی خارجی سر و کار ندارند بلکه با یک تسلط محلی کاملاً مستقر مواجه اند. آنها خود خارجی هستند و فاقد موضع اجتماعی، کسانیکه در آغاز میتوانند تنها خونریزی و درد بر مردم عرضه کنند."

3- بالاخره عدم وجود نیروهای انقلابی نیمه منظم و یا منظم سازمان یافته. تبلیغات مسلحانه، حداقل اگر از لوازم نبرد به شمار آید دقیقاً در جستجوی آن است که به وسیله "سربازگیری" سیاسی واحدهای منظم سازمان دهد و یا واحده ای موجود را گسترش بخشد. پس به دهکده ها یورش می برند تا مردم را جمع آورند و متینگهای تبلیغاتی بر پا کنند. اما عملاً ساکنان این دهکده ها چگونه یاری شده اند تا خود را از شر دشمنان طبقاتی شان خلاص کنند؟ در جریان این عملیات، تسلیحات کمی به دست آمده است. حتی اگر دهقانان جوان به سائقه اشتیاق به چریکها ملحق شوند با چه باید آنها را مسلح کرد؟". "بسیاری از رفقا از این تجربیات چنین نتیجه گرفته اند که اگر دامی برای نیروی تقویتی گسترده می شد و یا حمله ای بر ضد دشمن مستقر در اطراف صورت می گرفت شور بیشتری در دهکدهای معین برمیانگیخت، سربازهای جدیدی را جلب می کرد، درس سیاسی و اخلاقی عمیق تری به دهکده نشینان می داد. و مهمتر از همه تسلیحات را که این همه برای یک واحد چریکی لازم است فراهم مینمود".

آیا همه اینها بدین معنی است که تبلیغات مسلحانه یا فعالیتهای آشوبگرانه را باید رد کرد؟ نه: "اگر مبنای قضاوت را تجربیات موفقیت آمیز معینی بگیریم می بینیم که یک واحد چریک به منظور سازمان دادن آنچه بعداً اساس یک حمایت استوار قرار می گیرد در جریان پیشرویش چیزی - و یا حداقل کسی - را در پشت سر خود و یا در پشت خطوط خود اگر وجود داشته باشد بر جای می گذارد. اما در چنین موردی اهمیت فیزیکی نفوس غیرنظامی به وسیله نیروهای منظم که قادرند حمله دشمن را دفع کنند، تضمین می شود. پس پایگاه شروع میکند به سازمان دادن خود به عنوان نطفه دولت توده ای، بر پا کردن شورش، انجام تبلیغات - کوشش در توضیح سازمان نوین به توده ها. تبدیل اداره های منطقه ای به سازمانهای توده ای یک امر بنیادی می گردد که نبردهای آینده بدان وابسته اند. آنگاه تبلیغات طبیعت آزادیبخش نبرد را گواه می گیرد و این پیام را در اذهان توده ها تزریق میکنند..."

"می توانیم بگوئیم که هیچ جنبش چریکی آمریکای لاتین به مرحله ای که چنین فعالیتهایی دستور روز می گردند دست نیافته است. به عبارت دیگر تبلیغات مسلحانه به دنبال عمل نظامی می آید و نه قبل از آن ... نکته اصلی این است که در شرایط موجود مهمترین شکل تبلیغ، عمل نظامی موفقیت آمیز است..." می بینیم که صحبت بر سر انگیزه ها، هدفهای سیاسی جنبش نیست. صحبت بر سر این نیست که باید کار توده ای کرد یا نه. مسئله بر سر این است که از طریق کدام اشکال عمل و سازمان می توان توده ها را مورد خطاب قرار داد و آنها را به مبارزه جلب کرد. باید دقیقاً توجه داشت که بسته به شرایط مختلف کار ماهیتاً سیاسی میتواند شکل صرفاً سیاسی داشته باشد، می تواند کار سیاسی- نظامی باشد و یا حتی میتواند صرفاً یک کار نظامی باشد.

4*- در مورد گروههای "پروچینی" در آمریکای لاتین ما اطلاعی نداریم و بنابراین قضاوت کامل در مورد حرفهای رژی دبره ممکن نیست. یک حرف رژی دبره به خوبی می تواند درست باشد و آن لزوم در وابستگی عملی نه لفظی به انقلاب است؛ و اینکه مبارزه صرفاً ایدئولوژیک و یا صرفا سیاسی ناکافی است. اما به نظر می رسد که رژی دبره از موضع کوبا در جدال پکن و مسکو (که علیرغم تصور دبره نه تنها لفظی بلکه عملی است) تاثیر می پذیرد، موضعی که در آغاز از وابستگی شدید اقتصادی کوبا به شوروی سرچشمه می گرفت که متاسفانه به نظر می رسد این وابستگی تاکتیکی شکل یک موضع ایدئولوژیک و سیاسی را به خود گرفته که در این جمله فیدل: "ما به هیچ فرقه ای تعلق نداریم" انعکاس یافته. این یک چیزی است که شکاف بر سر مسائل غلطی پیش آمده، و این چیز دیگری که شکاف لفظی و صرف منابع در این راه ناکافی است. اما در اینجا ما با عناصر فرصت طلب که با وابستگی لفظی خود با موضع پکن، خواسته اند نامی برای خود به هم بزنند و وجهه ای کسب کنند و یا کسانی که با صداقت این موضع را گرفته اند اما در عمل از هرگونه موضع گیری انقلابی به دورند، آشنایی داریم.

نتیجه گیری

ما چکار باید بکنیم؟ در برابر جنبش کمونیستی ایران چه راهی قرار دارد؟ جنبش کمونیستی چگونه می تواند خود را به پیشرو واقعی مبارزه ضدامپریالیستی خلق ما مبدل سازد؟ چگونه می تواند خود را از گنداب محیط روشنفکری که اساساً در آن گرفتار است بیرون بکشد و با تودهها ارتباط عمیق برقرار کند؟ جنبش کمونیستی باید و می تواند یک پاسخ عینی، چه در نظر و چه در عمل، به این سئوال بدهد: چگونه می توان سلطه جابرانه امپریالیستی را که عمدتاً متکی به نیروهای سرکوب کننده مسلح است در هم شکست؟ چگونه می توان افسانه "جزیره ثبات و امنیت " را رسوا کرد؟ چگونه می توان راه انقلاب، راه به دست گرفتن قدرت برای استثمارشدگان و ستمدیدگان و راه پیروزی را به توده ها نشان داد و آنها را به میدان مبارزه کشانید؟ به نظر ما جنبش کمونیستی میتواند این راه را پیدا کند و اگر می خواهد به پیشرو واقعی مبدل شود و نه دنباله رو توده ها گردد باید در عمل این راه را به توده ها نشان دهد. اگر مبارزه مسلحانه تنها راه نجات خلق است و به گمان ما این راه را جنبش نوین کمونیستی پذیرفته پس تعلل معنایی ندارد. تجربیات انقلابی معاصر و تجربیات خود ما راه کلی استراتژی عام انقلاب را به ما نشان می دهد. این تجربیات نشان داده اند که نه با کار مسالمت آمیز و نه با کار صرفاً سیاسی و نه با کار مخفی، نمی توان به پیشرو مردم تبدیل شد و شرایط را به اصطلاح برای مبارزه مسلحانه توده ای فراهم کرد. در شرایط کنونی هر مبارزه سیاسی به ناچار باید بر اساس مبارزه مسلحانه سازمان یابد و تنها موتور کوچک مسلح است که می تواند موتور بزرگ توده ها را به حرکت درآورد. شرایط ذهنی انقلاب در طی عمل مسلحانه به کمال شکل خواهد گرفت، پیشرو واقعی، پیشروئی که پیوند عمیق با توده ها دارد و قادر به برانگیختن و هدایت وسیع توده باشد تنها در طی عمل مسلحانه، در جریان کار سیاسی - نظامی می تواند به وجود آید. بله در آغاز، خونریزی و دردی که عملیات پیشرو مسلح برای توده ها عرضه می کند، تروری که رژیم به راه می اندازد ممکن است یک موضعگیری منفعل در میان توده هائی که با عملیات چریکی از نزدیک تماس دارند، ایجاد کند. اما همینکه پیشرو مسلح پا گرفت و توانست ضربه هایی چه سیاسی، چه نظامی، چه مادی و چه معنوی به دشمن وارد کند، راه مبارزه به تدریج برای توده ها روشن می شود. آنها درمی یابند که انقلاب آغاز شده و رشد و پیروزی آن به حمایت آنها بستگی دارد. به قول دبره، کسب حمایت توده ها چندان آسان نیست اما همین که به دست آمده و هر جا که به دست آمده موجب شگفتی شده است.

"چه گوارا" تجربه برخورد دهقانان را با چریکها چنین بیان می دارد: "بعد از تجمع دوباره ما و برخوردهای اولیه که همراه بود با عملیات سرکوب کننده ارتش باتیستا ترس و وحشتی در میان دهقانان به راه افتاده بود و آنها نسبت به نیروهای ما سردی نشان می دادند. مسئله اصلی این بود: اگر آنها ما را می دیدند باید ما را لو می دادند. اگر ارتش حضور ما را از طریق دیگری می فهمید جان آنها به خطر می افتاد، چرا که عدالت انقلابی سریع کار می کرد. علیرغم وحشت زدگی یا حداقل بی طرفی و بی اطمینانی دهقان، که برای اجتناب از این دوراهی جدی ترجیح می داد که "سیرا" را ترک کند، ارتش ما بیش از پیش جای پای خود را محکم می کرد، ... کم کم همینکه دهقانان شکست ناپذیری چریکها و طولانی بودن مبارزه را دریافتند، به نحو منطقی تری عکس العمل نشان می دادند و به ارتش ما می پیوستند." در اثر سرکوب و اختناق درازمدت حاکم بر زندگی توده های ما، در اثر شکستهای پی در پی جنبشهای خلق ما، توده های ما نه تنها در روستا، بلکه حتی در شهر بیش از پیش به این گرایش پیدا کرده اند که وضع موجود خود را تغییرناپذیر بدانند. آن "انبوه کهنسال ترس و خفت " در اینجا به نحوی جدی، "در برابر این قدرت کاری نمی توان کرد " را به اعتقاد توده ها مبدل کرده است. ریشه های عمیق اعتقادات مذهبی، تسلیم در برابر وضع موجود و توکل به یک نیروی برتر که در آغاز به علت ضعف بشر در برابر نیروهای طبیعت به وجود آمده است، در اثر ضعف مردم در برابر قدرتهای حاکم بیش از پیش تقویت شده است. این اعتقادات ریشه دار را با حرف نمی توان عوض کرد و قدرت سرکوب کننده موجود را با کلمات نمی توان به مبارزه طلبید. توده ها را نمی توان با تبلیغ سیاسی صرف به مبارزه کشانید. این طوری نمی توان آنها را به شکست ناپذیر بودن خودشان، به پیروزی محتوم متقاعد کرد. در بن بستی که توده ها در برابر آن قرار دارند، تنها عمل مسلحانه می تواند شکاف وارد آورد. امکان نابودی قدرت سرکوب کننده را در عمل باید نشان داد. پیشرو مسلح باید از خود قدرت نشان دهد تا توده ها را به قدرت خود متقاعد کند. آیا همه اینها به این معنی است که توده به خودی خود دیگر هیچ حرکت چشم گیری از خود نشان نمی دهد؟ نه، چنین نیست. در لحظاتی که کاسه صبر لبریز می شود توده ها نیز به حرکت درمی آیند، برخوردهائی پیش می آید؛ و نیز در اثر شرایط اختناق و ترور این برخوردها بیش از پیش با برخوردهای مسلحانه همراه می شوند. اما در اثر همین شرایط چنین جنبشهایی امکان وسعت پیدا نمی کنند و سرکوب می شوند. در شرایطی که امکان هرگونه ادامه کاری سیاسی صرف یا مسالمت آمیز وجود ندارد، در شرایطی که هیچگونه پیوندی میان پیشرو و توده وجود ندارد تاثیر عمده چنین جنبشهائی سرکوب بیشتر مردم خواهد بود. آن رشته های ادامه کاری که می تواند از چنین جنبشهائی برای مبارزه خلق نیرو بگیرد، که می تواند در یک زمینه وسیعتر این جنبشها را به همدیگر پیوند دهد، تنها یک ادامه کاری سیاسی - نظامی است. اینک این مسئله مطرح می شود که چه شیوه هائی از کار مسلحانه در شرایط کنونی قابل اعمال اند؟ یک چیز مسلم است و آن اینکه شرط پیروزی انقلاب درهم شکستن نیروهای مسلح ضدانقلابی است و این امر نیاز به یک ارتش توده ای دارد، اما ارتش توده ای چگونه به وجود میآید؟ در شرایط کنونی جامعه، ارتش خلق اساساً در مبارزه چریکی در روستا به وجود می آید و این امر مستلزم ایجاد کانونهای چریکی است (در شرایط عدم وجود جنبشهای توده ای وسیع، به ویژه در روستا، تسلیح فوری توده ها هدف شماره یک نیست. در اینجا منظور از کانون چریکی فقط این است که عمل مسلحانه در روستا در آغاز توسط دسته های مسلح غالباً متشکل از پیشاهنگان انقلابی آغاز می شود). اما چه تدارکات و شرایطی بقاء رشد یابنده کانون یا کانونهای چریکی را تضمین می کند؟ آیا گروهی مسلح با شروع عملیات در منطقه ای مناسب می تواند به تنهایی در جریان رشد خود محرک جنبش توده ای گردد؟ تجربیات جنگ چریکی در آمریکای لاتین نشان می دهد که یک کانون چریکی نمی تواند در شرایط انفراد سیاسی و محاصره نظامی بدون آنکه رابطه ای عمیق با جنبشهای شهری داشته باشد، بدون آنکه از طرف شهر به نحوی جدی حمایت شود، بدون آنکه توانسته باشد افکار توده ها را به نحوی وسیع به خود جلب کرده باشد، دوام بیاورد و دیر یا زود توسط نیروهای ویژه دشمن از میان خواهد رفت. از این روست که پاره ای از انقلابیون آمریکای لاتین صحبت از دور گرفتن مبارزه مسلحانه در شهر می کنند. حتی تجربه کوبا در این مورد چیزهائی آموختنی دارد. منتهی دبره به علت نادیده گرفتن و دست کم گرفتن آن روشها و سازمانهائی از مبارزه که به هر حال برای بقاء و دوام مبارزه تعیین کننده ضروری هستند، تکیه لازم را بر این جنبه تجربه کوبا نمی کند و این یکی از خطاهای دبره است. این درست است که در کوبا، مبارزه تعیین کننده مبارزه مسلحانه در روستا بود. اما آیا مبارزاتی که در شهر صورت می گرفت چه نقشی در کل مبارزه داشت؟ آیا رژی دبره خود نمی پذیرد که باتیستا بیش از ده هزار نفر از پنجاه هزار نفر نیرویش را نمی توانست بر علیه فیدل به کار برد؟ چرا؟ آیا این امر به دلیل وجود اشکال دیگری از مبارزه در شهر نبود که بوسیله سازمانهای دیگر و خود جنبش 26 ژوئیه صورت می گرفت؟ آیا حتی قبل از آنکه نیروهای شورشیان دارای فرستنده رادیوئی شوند چه شد که مبارزه مسلحانه در روستا توانست توجه توده های وسیع را به ویژه در شهر برانگیزد؟ بگذریم از اینکه فرستنده رادیوئی به هیچوجه نمی تواند یک نقش سازمان دهنده را بازی کند. اگر نیروهای شورشی برای اینکه توجه توده های وسیع را برانگیزانند خود را به عنوان تنها پیشرو واقعی به مردم بشناسانند، و جنبشهائی را در شهر برانگیزانند که اهمیت سیاسی - نظامی برای مبارزه در روستا داشته باشد، لازم ندیدند که یک فعالیت متشکل و طولانی و دائمی از طریق سازمانهای متشکل انجام دهند (این امر در حقیقت عملاً به وسیله جریان خود به خودی و از طریق عمل سازمانهای دیگر مبارز و حتی جناح شهری 26 ژوئیه به هر حال انجام میگرفت و بدین ترتیب شعار "تمام تفنگها، تمام گلوله ها و تمام منابع به سیرا " مطرح می شد) نمی توان چنین نتیجه گرفت که پس در هر شرایطی جنبش چریکی نیاز به کار مسلحانه متشکل و سازمان یافته شهری ندارد، چه قبل از ایجاد کانون چریکی، چه در طی عملیات چریکی در روستا. در حقیقت آنچه در کوبا به طور خود به خودی صورت می گرفت (در اینجا منظور از خود به خودی این است که آن عملیاتی که در شهر توسط سازمانهای مختلف صورت می گرفت و به هر حال در پیروزی راه تعیین کننده تاثیر قابل ملاحظه ای داشت، در یک ارتباط آگاهانه با راه تعیین کننده صورت نمیگرفت. یعنی منظور از این فعالیتها دقیقاً این نبود که از جنبش چریکی روستا یک حمایت سیاسی - نظامی مشخص به عمل آید)، در اینجا باید با یک کار متشکل سیاسی - نظامی صورت گیرد. اما در جریان عملیات مسلحانه که خواه و ناخواه انعکاس وسیع پیدا می کند قبل از هر چیز گروههای مبارز دچار انقلاب می شوند. و در جریان عمل مسلحانه آیا گروههای کوچک به سازمانهای متشکل تبدیل نخواهند شد؟ آیا اتحاد گروههای کمونیست در جریان این عمل مسلحانه و بر مبنای خط مشی مسلحانه، به وجود نخواهند آمد؟ و آیا این گروهها و اتحاد آنها در جریان عمل مسلحانه نمی توانند خود را به توده ها بشناسانند، راه تغییر وضع و به دست گرفتن قدرت را عملاً نشان دهند و تا حدودی خود را به پیشاهنگ توده ها مبدل کنند؟ و آیا عملیات مسلحانه در روستا برای بقاء رشد یابنده خود نیاز به حمایت سیاسی - نظامی شهر ندارد؟ و آیا این حمایت سیاسی - نظامی به طور خود به خودی به دست میآید، یا با کار سازمانیافته؟ ممکن است عده ای از آنها که به قول لنین "رابطه درونی محکم با مبارزه پرولتاریایی را ستایش می کنند " به ما بگویند که شما می خواهید یک سازمان توده ای ایجاد کنید، حال آنکه هدف ما مارکسیست - لنینیستها باید ایجاد یک سازمان پرولتاریایی باشد که صفوف آن عمدتاً از پرولتاریا تشکیل یافته باشد. همین ها به لنین می گفتند "اگر ما باید عهده دار فراهم ساختن افشاگری واقعاً همگانی اعمال حکومت باشیم، در اینصورت جنبه طبقاتی جنبش ما به چه صورتی متظاهر خواهد شد؟" اینان در حقیقت می خواهند عدم توانایی خود را به پیشاهنگی در مبارزه، ترس و زبونی و عدم شهامت سیاسی خود را توجیه کنند. لنین به آنها چنین جواب داد: "به این صورت که ما سوسیال دمکراتها هستیم که این افشاگریها را برای عامه مردم فراهم می سازیم، به این صورت که همه مسائل که در امر تبلیغات به میان می آید همراه با روحی سوسیال دمکراتیک تشریح شده و هیچگونه چشم پوشی و اغماض، نسبت به تحریفات عمدی و غیرعمدی در مارکسیسم نخواهد شد، به این صورت که این تبلیغات سیاسی همه جانبه از طرف حزبی به عمل خواهد آمد که همه حمله به حکومت به نام عموم مردم، همه یورش انقلابی پرولتاریا را در عین حفظ استقلال سیاسی و همه رهبری مبارزه اقتصادی طبقه کارگر و استفاده از آن تصادمات خود به خودی وی با استثمارکنندگان را که پیوسته قشرهای جدیدی از پرولتاریا را بر پا داشته و به اردوی ما جلب می نماید، همه و همه را در یک واحد لایتجزا متحد میسازد!" و پاسخ ما این است: شرط نخست رهبری پرولتری و انقلابی در این جنبش، پیشاهنگی مارکسیست - لنینیستها است. این مائیم که پیشاهنگ این مبارزه می شویم. این ما هستیم که عمل مسلحانه را آغاز کرده ایم. و آیا عمل مسلحانه انقلابی و اهداف آن که بر پایه یک خط مشی مارکسیستی - لنینیستی استوار شده باشد در شرایط کنونی عالیترین تجلی عمل کمونیستی و انقلابی ترین روش مبارزه ضدامپریالیستی نیست؟ اگر شرط کشاندن توده ها و منجمله پرولتاریا به مبارزه، خود مبارزه مسلحانه است آیا این مبارزه مسلحانه باید هدف خود را فقط پرولتاریا قرار دهد یا باید بر تمام توده ها تکیه کند؟ آیا عمل و تبلیغات انقلابی نباید از توده ای ترین شکلش آغاز شود؟ اگر حزب پیشاهنگ در طی مبارزه به وجود آید چه اشکالی دارد که رابطه صوری با پرولتاریا نیز در طی جنبش مسلحانه ایجاد گردد؟ آیا در خود مبارزه مسلحانه نیست که طبقه کارگر نقش شایسته خود را در مبارزه ضدامپریالیستی به عهده خواهد گرفت؟ تجربه کوبا از این لحاظ نکته بسیار آموزنده ای دارد که سیمون توره و ... به آن اشاره می کنند: "در همان وقت که فیدل به مکزیکو رفت نقشه ای داشت که در سراسر دوران مبارزه از آن دست برنداشت. این نقشه را می توان به وسیله منشوری توضیح داد که در آن اشکال سازمانی ای که پایه منشور را تشکیل می دهند آنقدر وسیع هستند که طبقات مختلف را در بر می گیرند، در حالیکه راس از یک هسته مسلحانه منسجم تشکیل شده که قادر است کشمکشهای زیرین را در خدمت برانگیختن تمامی اشکال مبارزه بر علیه دیکتاتوری، تحت هدایت خود قرار دهد ..."

"آیا ضروری است که بیفزاییم که هسته مسلح، که بر سر دیگر اشکال سازمانی و رهبری و همچنین در موضع یک مرکز سازمانی قرار گرفته بود، یک وظیفه دوگانه را انجام می داد: نخست هماهنگی و عملکرد یک جبهه واحد طبقات را تامین کرد؛ دوم، در خود جبهه از نظر استراتژیک تقدم انقلابی ترین طبقات را تضمین کرد." "پایگاه وسیع جنبش متناظر بود با پایگاه اجتماعی محدود حکومت باتیستا در تحت شرایط بحران عمیق احزاب سیاسی سنتی، که تجمع نیروها را به طریق جدیدی اجازه داد؛ و هسته مسلح مرکزی آن متناظر بود با شکلی از مبارزه که برای نابودی سلطه امپریالیستی - لاتیفوندیائی بو رژوازی ضروری بود. کودتای ده مارس باتیستا، تمام راهها را بر یک مشی رفرمیستی بسته بود..."

اگر مبارزه مسلحانه می تواند توده ها را بسیج کند و سرنگونی قدرت حاکمه را به بار آورد پس بر مارکسیست - لنینیستها است که پیشاهنگ چنین مبارزه ای گردند، با هر شیوه سازمانی و با هر شعار که لازم است. باید از تجربیات درس گرفت. باید از خود بپرسیم که چرا احزاب کمونیست خاورمیانه تبدیل به سازمانهایی پوچ و جدا از توده ها شدند؟ باید از خود بپرسیم که چرا رهبری مبارزه ضدامپریالیستی در این منطقه (هنوز بطور عمده ) به دست خرده بورژوازی است؟ آیا این کودتاها که پاره ای از آنها تا حدودی توانستند توده های وسیعی را در یک مبارزه ضدامپریالیستی بسیج کنند، نشان نمی دهند در شرایطی که مسئله سرنگونی قدرت حاکمه در دستور روز بوده است، احزاب کمونیست این منطقه در چنان وضعی به سر میبردند که گوئی هنوز سالها راه است تا مسئله تسخیر قدرت دولت مطرح شود. امروز بیم آن می رود که بی عملی مارکسیست- لنینیستها رهبری مبارزه ضدامپریالیستی خلق را به دست خرده بورژوازی بسپارد. جنبش کمونیستی اگر قرار است رهبری مبارزه ضدامپریالیستی خلق را به عهده بگیرد، اگر قرار است به پیشاهنگ واقعی توده ها مبدل گردد، باید خطر کند. باید در نظر و عمل یک پاسخ مشخص به مسئله تعویض قدرت حاکمه امپریالیستی و واگذاری قدرت به استثمارشدگان بدهد. اگر پیشاهنگی مارکسیست - لنینیستها در این مبارزه مسلحانه طولانی نتواند رهبری پرولتری انقلابی را در این مبارزه تضمین کند، هیچ چیز دیگر هم نمیتواند.

خاورمیانه، امروز یکی از پراهمیت ترین مناطق طوفانی جهان است - مبارزه ضدامپریالیستی در این منطقه از جهان به اوجگیری قدرتمندی دست یافته است. انقلاب بیش از پیش خصلت منطقه ای پیدا می کند. قدرت حاکمه کنونی و ابزار سرکوب کننده اش که تا به حال برای سرکوب خلقهای ایران به کار می رفته اند اینک دارد به چماقی برای ارعاب و سرکوب جنبشهای ضدامپریالیستی این منطقه هم تبدیل می گردد. این به اصطلاح "جزیره ثبات " می خواهد که به دستور و یاری اربابان خود اقیانوس متلاطم را خاموش سازد. مبارزه خلق کرد که تحت بیشترین ستم و فشار قرار دارد اینک دارد اوج نوینی پیدا می کند. چگونه می توان به آن یاری کرد؟ مبارزه خلق کرد چگونه می تواند نقش درست خود را در مبارزه ضدامپریالیستی خلقهای سراسر ایران بازی کند؟ چگونه می توان دسائس امپریالیستی قدرت حاکمه را دچار شکست کرد. چگونه می توان به پیروزی نیروهای ضدامپریالیستی در این منطقه یاری کرد؟ آیا اتحاد نیروهای مارکسیست - لنینیست و مسئله جبهه واحد انقلابی از تمام طبقات ستمدیده، که اهمیتی تعیین کننده برای مبارزه خلق ایران دارد، تنها در طی عمل مسلحانه دست یافتنی نیست؟ به این دلایل مبارزه مسلحانه نه تنها امری تعیین کننده بلکه امری فوتی نیز هست. مبارزه سخت است و طولانی. کسب حمایت توده ها چندان هم آسان نیست، احتیاج به کار مداوم، سخت و طولانی دارد. اما بی شک توده ها به دعوت عملی پیشاهنگان خود پاسخ خواهند داد. انقلاب در خود انقلاب شکل می گیرد. و حقیقت این است که حتی انقلاب در طی انقلاب، در جریان عمل مسلحانه دچار انقلاب می شود. انقلابی که با توده ای ترین و عام ترین اهداف آغاز شده، در جریان این مبارزه آشتی ناپذیر و با توسل به انقلابی ترین تاکتیکها به انقلابی ترین اهداف نیز می رسد. توده ها در جریان این مبارزه سخت و طولانی تحت رهبری پیشاهنگ پرولتاریائی بیش از پیش پرولتاریزه می شوند؛ بیش از پیش به رهبری خود ایمان می آورند؛ مبارزه با امپریالیسم به مبارزه با سرمایه داری مبدل می شود؛ مبارزه با سلب مالکیت امپریالیستی به سلب مالکیت سوسیالیستی مبدل می شود. مبارزه مسلحانه نه تنها جدائی غم انگیز پیشاهنگ مارکسیستی - لنینیستی و توده ها را از میان برمی دارد بلکه این زمینه را فراهم می کند که آنها نه تنها در تاکتیک، بلکه در استراتژی، نه در اهداف فوتی و آنی، بلکه در کلی ترین اهداف هم یکی می شوند. جنبش کمونیستی باید خطر کند. نباید از شکستهای موقتی بهراسد. اینک وقت عمل فرارسیده است. "سلاح انتقاد باید جای خود را به انتقاد سلاح" دهد.

حال نتیجه گیری کنیم:

تجربیات خلقهای آمریکای لاتین و تجربیات خلقهای خود ما (علی الخصوص خلق کرد ) نشان داده اند که یک مبارزه چریکی در روستا، بدون حمایت سیاسی - نظامی شهر و کار سیاسی - نظامی نیروهای شهری پیروز نخواهد شد. اینک این سئوال پیش می آید که درست است چنین مبارزه ای در روستا که از حمایت شهر برخوردار نباشد سرانجام شکست خواهد خورد اما آیا چنین مبارزه ای را آغاز هم نمی توان کرد؟ اگر به حمایت شهر در آینده ای قابل پیش بینی اطمینان نسبی داشته باشیم و تا چنین موقعی بقای چریک روستا تضمین شود باز هم نمی توان چنین مبارزه ای را شروع کرد؟ اینجاست که باید از عالم کلیات خارج شویم و دقیقاً به شرایط میهن خود توجه کنیم.

به این نکته اساسی قبل از هر چیز باید توجه داشت که مبارزه مسلحانه در ایران با تشکل گروهی و توسط گروه های کوچکی شروع می شود که دارای امکانات و نیروی محدودی هستند. گرچه پاره ای از گروهها با هم ارتباطاتی دارند اما نمی توان این گروهها را بطور مشخص و بالفعل دارای نیروی واحد و یک پارچه ای دانست. در مبارزه مسلحانه اصل پراکنده کردن نیروهای دشمن، اصلی است بسیار اساسی و عمل مسلحانه ای که توسط یک گروه آغاز می گردد اگر توسط گروههای دیگر دامنه پیدا نکند دیر یا زود دچار شکست خواهد شد.

بدین ترتیب این اصل اساسی به دست می آید که: تمام گروههای انقلابی که وظایف انقلابی خویش را بازشناخته اند می بایست به هر شکل که می توانند با کار نظامی خود به دشمن ضربه وارد کنند و نیروهای دشمن را پراکنده سازند. دشمن را افشا کن ند و توده ها را آگاه سازند. اینکه هر گروه بدین منظور چه شیوه ای را برگزیند صرفاَ با توجه به یک رشته حقایق تکنیکی و تاکتیکی مشخص می شود. فی المثل گروهی که در کردستان مستقر است طبیعی است که در آنجا باید عمل کند و اما آیا شهرهای کردستان برای فعالیت چریک شهری نقاطی مناسبند؟ مسلماً خیر. پایگاه انقلابیونی که در کردستان مستقرند و می خواهند دست به مبارزه مسلحانه بزنند عمدتاً باید در روستا قرار داشته باشد. گرچه در شهر نیز می توان نیروی کوچکی برای یک رشته کارهای سیاسی - نظامی بسیج کرد. همینطور است در مورد انقلابیونی که در مناطق شمالی کشور، آذربایجان و غیره مستقرند. اصلاً شهری که در ایران بطور مشخص برای فعالیت وسیع چریک شهری مناسب باشد تهران است. چندین شهر بزرگ دیگر چون اصفهان و تبریز و مشهد و غیره، بطور نسبی و تا اندازه ای محدود مناسبند. با توجه به این نکات و با توجه به اینکه جنبه تبلیغی و سیاسی مبارزه مسلحانه در آغاز، جنبه اساسی و تعیین کننده آنرا تشکیل می دهد و جنبه نظامی آن جنبه فرعی مبارزه را تشکیل می دهد. و بدین ترتیب مبارزه مسلحانه باید تاثیر سراسری بر تمام خلق ما داشته باشد. و از آنجا که سازماندهی متشکل تر و وسیع تر مبارزه مسلحانه و ایجاد همکاری بین گروههای مبارز نیز مسئله ای مبرم می باشد، وجود کار سیاسی - نظامی در شهرهای بزرگ و به ویژه در تهران، به عنوان محل تقاطع کانالهای ارتباطی کشور و مراکز اقتصادی و تولیدی مهم کشور و به عنوان مراکز فعال ارتباط گروههای مبارز در سراسر امری تعیین کننده است. اما باید توجه داشت که دشمن با تمام نیرو و امکان و با هر چه که در قدرت دارد سعی خواهد کرد این مبارزه را سرکوب کند. این است که جنبه نظامی مبارزه مسلحانه به طور روزافزونی اهمیت کسب خواهد کرد و هم اینکه چنین بشود، خروج به روستاها و کشاندن عرصه عمده مبارزه به روستاها امری تعیین کننده می گردد. اگر بخواهیم نتیجه گیری کنیم می توانیم این مشی کلی را برای گروههای انقلابی ایران پیشنهاد کنیم: در شرایط کنونی، مبارزه مسلحانه شیوه عمده مبارزه را تشکیل می دهد. در آغاز عمدتاً جنبه تبلیغی دارد. از لحاظ سیاسی مبارزه چریکی در شهر، چه برای کل جنبش و چه برای مبارزه چریکی در روستا، نقش حیاتی و تعیین کننده دارد. اما چریک شهری بطور مشخص در تهران و بطور نسبی در چندین شهر بزرگ دیگر می تواند وجود داشته باشد. پس با توجه به اصل حیاتی پراکنده کردن نیروهای دشمن و با توجه به اینکه جنبه نظامی مبارزه به سرعت و به نحوی روزافزون اهمیت کسب می کند، وظیفه گروههای انقلابی است که در هر جا که مناسب به نظر می رسد، از نظر امکانات نظامی دشمن، امکانات تکنیکی و تاکتیکی نیروهای خودی، شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم و شرایط جغرافیائی، کار سیاسی - نظامی خود را شروع کنند.

یادداشت

1) - در اینجا صحبت از مرحله تولد جنبش کمونیستی است. اینک جنبش کمونیستی به آن مرحله از رشد رسیده  است که رهنمود مشخصی برای عمل تعیین کند. تجمع ساده را به تجمع متشکل و رشد خود به خودی را به رشد آگاهانه مبدل کند. اینک به آن مرحله رسیده است که برای پیوند یافتنش با توده ها و مبارزات توده ها، راه گشایی کند.

2) - برای رفع سوءتفاهم احتمالی ذکر نکته ای در اینجا ضروری است. در اینجا به هیچوجه قصد انکار احکام عام مارکسیستی - لنینیستی نیست. بلکه صحبت بر سر درک مکانیکی آن و عدم تطبیق این احکام با شرایط خاص است. فی المثل اصل عام "بدون یک حزب انقلابی پیروزی انقلاب ممکن نیست" به هیچوجه بدین معنی نیست که انقلاب بدون حزب نمی تواند شروع شود و یا حتی انقلابیون نمی توانند قدرت را به دست گیرند، چه در اینجا "پیروزی انقلاب " را باید در یک معنی وسیع تاریخی در نظر گرفت. زیرا پیروزی انقلاب نه تنها با تصرف قدرت دولت بلکه با حفظ آن و ادامه انقلاب هم مشخص می شود. نمونه های کوبا و کنگو برازاویل شواهد روشنی بر این مدعا هستند. علیرغم نظر "چه" که می گفت به نظر می رسد انقلاب کوبا با اصل لنینی فوق در تضاد است، انقلاب کوبا هم تنها صحت این اصل را ثابت کرد (و همچنین نمونه کنگو برازاویل)، چه دیدیم که حفظ و ادامه انقلاب ایجاد یک حزب پرولتری را اجتناب ناپذیر ساخت.

در نحوه برخورد ما با دبره عوامل دیگری چون لغزشها و انحرافات دبره و نیز ابهامات نوشته اش دخیل بودند. و اما خوب است در مورد این دوراهی، (دوراهی حزب یا مبارزه چریکی بدون حزب) بیشتر صحبت کنیم و عمق مسئله را بیشتر بشکافیم. سابقاً این دوراهی طبیعی به نظر می رسید. زیرا درک ما از حزب و ضرورت حزب سطحی بود و محتوی و صورت حزب را از یکدیگر بازنمی شناختیم. اما این دوراهی اینک برای ما وجود ندارد. امروز ما با این ظاهراً دوراهی چگونه بر خورد می کنیم؟ ما می گوئیم نباید منتظر حزب شد، باید دست به مبارزه مسلحانه زد. خواهند گفت پس حزب را چکار می کنید؟ می گوئیم مسئله حزب برای ما به شکلی مشخص و نه کلی در پروسه مبارزه مطرح خواهد شد. حزب مستقل طبقه کارگر را برای چه می خواهیم: برای تامین هژمونی پرو لتاریا، ادامه انقلاب تا مرحله سوسیالیسم و ... ما یقین داریم که برای تامین هژمونی پرولتاریا و ... اتحاد گروهها و سازمانهای پرولتری در یک حزب واحد ضروری خواهد بود، اما این مسئله اینک به شکل مشخص و کنکرت برای ما مطرح نیست. با علم به اینکه مسئله مطرح خواهد شد ما به موقع و در پروسه اتحاد خلق به دور این سازمانها حزب واحد طبقه کارگر را تشکیل خواهیم داد. اما اینک، بگذار مبارزه مسلحانه آغاز شود. اتحاد گروهها و سازمانها از نقطه نظر سازماندهی سیاسی - نظامی وسیع تر مبارزه نیز مطرح است، باز در جریان عمل این مسئله را هم حل خواهیم کرد. بدین ترتیب ایجاد حزب طبقه کارگر یک هدف مشخص نیست که مبارزه مسلحانه در خدمت تحقق آن قرار داشته باشد بلکه مشخص کننده مرحله ای جدید در مبارزه است. مرحله ای که تامین هژمونی پرولتاریا چون مسئله ای مشخص و مبرم مطرح خواهد شد. سابقاً ضرورت مبارزه مسلحانه را بطور کلی می پذیرفتیم و ایجاد حزب بعنوان یک مسئله مشخص مطرح بود. اما اینک مبارزه مسلحانه به صورت یک مسئله مشخص مطرح است و ضرورت ایجاد حزب را به طور کلی م یپذیریم.

3) - هنگام بحث از روابط تولیدی مستقر در روستاهای ایران باید مشخصاً به ناهمگونی رشد تولید هم در شهرها و هم در روستاهای ایران توجه کافی داشت. با اینهمه می توان از شکل عمده مالکیت صحبت کرد که همان خرده مالکی باشد. خرده مالکی در ایران شدیداً زیر سلطه و ستم بورژوازی کمپرادور و بوروکرات قرار دارد. (در اینجا شق اجاره داری که در نتیجه اصلاحات ارضی به وجود آمده است جزو خرده مالکی منظور شده است. چه اجاره دار کنونی با یک قدم فاصله دقیقاً به دنبال خرده مالک روان است. طبق قوانین اصلاحات ارضی این اجاره دار یا به خرده مالکی مفلوک و یا به کارگر کشاورزی مفلوک تر و یا به آواره شهرها مبدل خواهد شد ) و اما موقعی که صحبت از تغییری کیفی در بسط سلطه سرمایه داری کمپرادور - بوروکرات (چه در شهر و چه در روستا ) می شود، که محتوای به اصطلاح انقلاب سفید را هم همین تشکیل می دهد، نباید بلافاصله سرمایه داری را با صنعت و گسترش تولید صنعتی یکسان گرفت. اساساً بسط سلطه سرمایه داری در کشورهائی چون کشور ما خیلی قبل از آنکه با گسترش صنعت مشخص شود با گسترش سرمایه داری بوروکراتیک و مالی مشخص می شود. گرچه چنین گسترشی خواه ناخواه گسترش صنعت را هم به دنبال خواهد داشت. اما چگونه و تا چه حد، می بینیم که به شکلی بسیار ناهمگون، ناقص و بوروکراتیک چنین گسترشی صورت می گیرد.

4) - ذکر نکاتی چند در مورد جامعه نیمه مستعمره - نیمه فئودال و مرحله انقلاب ضروری به نظر می رسد. به اعتقاد ما این مدعا احتیاج به اثبات ندارد که سلطه امپریالیستی با سلطه فئودالی اساسا ( از یک دید وسیع و تاریخی ) در تضاد است. به قول مارکس سرمایه داری جهانی به هر جا که پا می گذارد (با درجات مختلف) روابط موجود را از هم می پاشاند و می کوشد جامعه زیرسلطه خود را در بطن نظام جهانی خویش تحلیل برد. به اعتقاد ما همزیستی فئودالیسم و امپریالیسم یک همزیستی موقتی و تاکتیکی است و خواه ناخواه نظام فئودالی در بطن نظام سرمایه داری جهانی به تدریج تحلیل می رود. سلطه امپریالیستی در شکل مستعمراتی خویش شروع به سرکوب خشونت بار روابط سنتی جامعه می کند. در شکل نیمه مستعمراتی خویش سازش و تلفیقی بین سلطه امپریالیستی و سلطه فئودالی صورت می گیرد. و در شکل نواستعماریش جامعه مورد نظر چون یک جزء ارگانیک وارد کل سیستم امپریالیستی می شود. سلطه امپریالیستی مارپیچی تکاملی را طی میکند که در آن جامعه نومستعمره تکرار جامعه مستعمره است منتهی در سطحی متکامل تر. در مورد مرحله انقلاب بدین ترتیب می توان گفت ما سه نوع انقلاب دمکراتیک ملی داریم. انقلاب دمکراتیک جامعه مستعمره، انقلاب دمکراتیک جامعه نیمه مستعمره - نیمه فئودال و انقلاب دمکراتیک نومستعمره. انقلاب دمکراتیک ملی است چرا که با سلطه امپریالیستی روبرو است و کل خلق را در بر می گیرد. هر کدام از این مراحل انقلاب یک پله به انقلاب سوسیالیستی نزدیک ترند. اما مسئله مرحله انقلاب گذشته از یک مسئله اقتصادی، یک مسئله سیاسی نیز هست که با جریان عملی انقلاب بستگی دارد. اینکه کی و چگونه انقلاب ادامه پیدا کند و به مرحله انقلاب سوسیالیستی وارد شود دقیقاً به این امر هم بستگی دارد که پرولتاریا و پیشاهنگانش توانسته باشند رهبری مبارزه را در دست گرفته و دهقانان و خرده بورژوازی چپ رو را بر گرد خویش متحد کرده باشند.

5) - در اینجا به هیچوجه نمی خواهیم عمومیت اصل "قیام کار توده هاست " را انکار کنیم. منتهی باید با دیدی دیالکتیکی این اصل را تعبیر و تفسیر کرد؛ و نباید مثلاً اشکال و فرمولهای خاصی را که لنین در مورد قیام بیان می کند، نیز عام تلقی کرد. بنابر نظر لنین پیشاهنگ نمی تواند دعوت به قیام کند مگر آنکه اکثریت طبقه پیشاهنگ و اکثریت مردم را بالفعل پشت سر خود داشته باشد: به عبارت دیگر یک پیشاهنگ واقعی که در یک پروسه مبارزه تبدیل به پیشاهنگ واقعی شده است حق دعوت به قیام را دارد در حالیکه در شرایط کوبا این پیشاهنگ واقعی نمی توانست به وجود آید مگر آنکه خود قیام را آغاز کرده باشد. در چنین شرایطی "قیام کار توده هاست" بدین معنی است که رشد روزافزون قیام مطلقاً وابسته به حمایت روزافزون توده هاست و قیام به نتیجه نخواهد رسید مگر با حمایت فعال اکثریت توده ها. عصر لنین نمی توانست تصوری از "آغاز قیام " داشته باشد چرا که تصوری از جنگ چریکی طولانی نداشت. در آن زمان قیام یک پروسه زمانی کوتاه را تشکیل می داد که با شر کت توده های انبوه آغاز می شود. ولی اینک ما قیام را یک جنگ توده ای در نظر میگیریم که با حرکت موتور کوچک پیشاهنگ مسلح شروع به حرکت میکند.

6) - منظور نفی امکان ارتباط با کارگران نیست. ما خود از همکاری رفقای کارگر قابل ملاحظه ای برخوردار بوده ایم. منظور این است که به آن شکل کلاسیک با کارگران امکان ارتباط، به معنی واقعیش، وجود ندارد. می توان میان کارگران کار کرد. می توان از آنها عضو گرفت البته با دشواریهای فراوان و راندمان کم، اما نمی توان در میان کارگران کار توده ای کرد. نمی توان دست به ترویج و تبلیغ زد.

7) - هر جا که ظلم هست، مقاومت هم هست. اما چگونه مقاومتی؟ مقاومتی پراکنده و محدود. پس بهتر است از رکود مقاومت، رکود جنبش خودبه خودی و عدم رشد آن صحبت کنیم.

8) - وقتی می گوئیم کارگر ناگزیر در بند آب و نان خویش است فقط منظور این است که کار طاقت فرسای روزانه، گرفتاریهای طاقت فرساتر زندگی خانوادگی حتی فرصت فکر کردن به مسائل را هم به کارگر نمی دهد، در شرایطی که محیط کار تهی از هر گونه جنب و جوش مبارزاتی مشخص است.

9) - توضیحی بیشتر در مورد مسئله ایجاد حزب: استالین در "تاریخ مختصر ..." می گوید که حزب طبقه کارگرعبارت است از تلفیق جنبش کارگری با تئوری سوسیالیستی. اما ببینیم شرایط ما چگونه است. به اعتقاد ما در شرایط کنونی صحبت از یک جنبش کارگری واقعی در ایران بی معنی است. فشار و خفقان شدید از یک سو و این امر که تضادهای فرعی جامعه ما چون تضاد مشخص کار و سرمایه، تحت الشعاع تضاد اصلی خلق و امپریالیسم قرار گرفته است، از سوی دیگر، باعث شده است که هرگونه جنبشی از همان آغاز رنگ سیاسی و توده ای به خود بگیرد و بدین ترتیب جنبش مستقل طبقه کارگر کمتر نمودی پیدا کرده است. و اما مبارزه سیاسی در جامعه ما ناگزیر باید مسلحانه باشد. پس طبقه کارگر نه در یک جنبش کارگری بلکه در یک مبارزه مسلحانه توده ای تشکل پیدا می کند و خود آگاهی می یابد. و بدین ترتیب حزب طبقه کارگر ایجاد می گردد. مبارزه مسلحانه که امروز توسط گروهها آغاز می شود هدف خود را نه بسیج طبقه کارگر بلکه بسیج کل خلق باید قرار دهد. باید بر تمام خلق تکیه کند و مبین خواستهای عمومی تمام خلق باشد. هر جا که بهتر بتوان مبارزه کرد و بهتر خلق را بسیج کرد، به همانجا باید رفت. برای ما کمونیستها هیچ لزومی نیست که مثلاً نخست در میان طبقه کارگر پایگاه ایجاد کنیم، آنها را بسیج کنیم و بعد مبارزه خود را به روستاها منتقل کنیم. اگر لازم باشد ما از همین امروز می توانیم مبارزه خود را به روستاها نیز بکشانیم. مائو در این مورد اشاره ای دارد که قابل ذکر است. هنگامی که مسئله خروج به روستاها در چین طرح شده بود عده ای ناراضی بودند که بدین ترتیب از نقش طبقه کارگر کاسته می شود و مائو در جواب می گوید: "چه باک ! مهم این است که خلق را بسیج کرد، مهم این است که مبارزه مسلحانه کرد. چه اهمیتی دارد که طبقه کارگر از لحاظ کمی نقش کمتری داشته باشد؟" (چرا چین سرخ میتواند وجود داشته باشد؟) در اینجا نکته ای بس مهم مطرح می شود. در شرایط کنونی گروهها قبل از تشکل حزبی، دست به مبارزه ای می زنند که بر تمام خلق تکیه می کند و مبین خواسته های تمام خلق است. در چنین مبارزه ای هر گروه انقلابی، چه کمونیست و چه غیرکمونیست، می تواند شرکت داشته باشد. پس از لحاظ سازماندهی بهتر و وسیع تر مبارزه، از لحاظ وحدت نیروهای انقلابی، اتحاد تمام این گروهها در چهارچوب یک جبهه واحد ضدامپریالیستی، در پروسه مبارزه امری اجتناب ناپذیر می گردد. بدین ترتیب اتحاد تمام گروهها و سازمانهای انقلابی و ضدامپریالیستی که مشی مبارزه مسلحانه را، چه در شهر و چه در روستا، بپذیرند، امری است بسیار مبرم تر و فوری تر از اتحاد نیروهای پرولتری در چهارچوب حزب طبقه کارگر. ایجاد جبهه واحد قبل از ایجاد حزب طبقه کارگر در دستور روز انقلابیون قرار می گیرد. اگر طبقه کارگر صرفاً در بطن یک مبارزه توده ای مسلحانه تشکل و خودآگاهی پیدا می کند، پس حزب طبقه کارگر در بطن جبهه واحد ضدامپریالیستی نطفه می بندد و رشد می کند و آنگاه شکل مشخص پیدا خواهد کرد که امر تامین هژمونی پرولتاریا و ادامه انقلاب به شکلی مشخص و مبرم در دستور روز قرار گیرد. "کمونیست" ارگان عده ای از مارکسیست - لنینیستهای ایرانی در خارج از کشور در مورد ایجاد حزب طبقه کارگر به درستی بیان می کند که؛ ساختمان حزب پروسه ای است طولانی و متناظر با ساختمان ارتش توده ای و اینکه برای آغاز مبارزه مسلحانه نیازی به داشتن یک حزب سرتاسری نیست. اما چه راهی را پیشنهاد میکند؟ ایجاد هسته های رزمنده در روستاها، واداشتن دهقانان به قیام مسلحانه، ایجاد پایگاههای انقلابی و گسترش موج وار این پایگاهها. در مورد ایجاد پایگاه انقلابی و گسترش موج وار این پایگاهها ما به خود اجازه نمی دهیم حتی کلامی اظهار نظر قطعی بکنیم چه به هیچوجه مشخص نیست که پس از پا گرفتن مبارزه مسلحانه چه شرایطی پیش آید و رشد بعدی مبارزه مشخصاً چگونه باشد. آنچه در برابر ما قرار دارد مسئله ایجاد هسته های رزمنده در روستاها و واداشتن دهقانان به قیام است. همانطور که در خود مقاله مفصلاً بیان شده نه می توان به نحوی غیرمسلحانه در روستاها هسته ایجاد کرد و نه می توان با کار سیاسی دهقانان را به قیام واداشت و تازه در صورت بروز چنین قیامی باز برای مقابله با دشمن سر تا پا مسلح به سلاحهای نیمه دوم قرن بیستم، احتیاج به پیشاهنگ مسلح است. در هر حال لزوم پیشاهنگ مسلح امری اجتناب ناپذیر است.

10 ) - باز تاکید می کنیم صحبت از انکار عمومیت اصول کلی مارکسیسم - لنینیسم نیست. بلکه صحبت بر سر درک دگماتیک و سطحی ما از این اصول از یک طرف و درک ناقص از تزهای دبره از طرف دیگر است.

11 ) - برای بیان بهتر مطلب باید گفت که اگر یک قرن پیش برای پاسخ گویی به نیازهای تئوریک جنبش کمونیستی، کسانی چون مارکس لازم بودند، با آن دانش وسیع و پاسخ گویی به نیازهای تئوریک، محتاج کار تئوریک وسیع و طولانی بود، امروز چنین نیست، چرا که محتوی انقلاب روشن شده است، رهنمود کلی عمل به دست آمده و تدوین تئوری خاص انقلاب بیشتر با عمل انقلابی بستگی دارد تا کار تئوریک. اما مسلماً نیاز به تئوری عام و خاص انقلاب کمتر نشده است.

12 ) - لنین می گوید: "اکونومیستها با استناد به حقایق کلی درباره تبعیت سیاست از اقتصاد جهل خود را در مورد وظایف سیاسی آنی پرده پوشی می نمودند." تسخیر قدرت سیاسی، یک هدف مسلم و لزوم آن یک حقیقت کلی است. مسئله این است که در امر تسخیر قدرت سیاسی چه چیزی تعیین کننده است. حال اگر به جای پاسخ گویی به این نیاز و تعیین راه مشخص عمل و شیوه عمده مبارزه بیاییم و بگوییم هدف تسخیر قدرت سیاسی است نه نابودی ارتش، باید دخالت جامع در تمام سطوح کرد، از تمام اشکال مبارزه استفاده کرد و غیره ...، کلی گوئیهایی کرده ایم که در پشت آن بی لیاقتی، بی شهامتی و جهل سیاسیمان پنهان است.

13 ) - برای آنکه دبره توجیه نشده باشد، اشاره به خطاهای دبره ضروری به نظر می رسد. "ادگار رودریگز " در مقاله خود "تجربه ونزوئلا و بحران در نهضت انقلابی آمریکای لاتین " خطاهای دبره را چنین بر میشمارد: دست کم گرفتن امر سازماندهی و القاء یک دید خود به خودی، پر بها دادن به جنبه کاتالیزوری مبارزه مسلحانه و کم بها دادن به امور مقدماتی و تدارکاتی مبارزه. به نظر ما تمام اینها می تواند ناشی از تعمیم جنبه های فرعی انقلاب کوبا بر سراسر واقعیت آمریکای لاتین باشد. چنین خطائی در مورد رابطه شهر و روستا، حزب و چریک، تئوری و عمل نیز مشهود است. بدین ترتیب دبره همان خطائی را مرتکب می شود که خود مورد انتقاد قرار می دهد: دگم سازی. مثلاً دبره در حالی که خود نشان می دهد که سمت گیریهای مختلف درباره رابطه حزب و چریک یا شهر و روستا در حقیقت ناشی از یک اختلاف اصولی است، اختلافی که ناشی از جنگ چریکی را "چون شاخه ای دیگر از فعالیتهای حزبی گرفتن است "، نه شاخه تعیین کننده فعالیت، نه چهارچوب اساسی فعالیت که اشکال دیگر تنها در رابطه با آن و در کادر آن اهمیت پیدا میکنند؛ با این همه این نکته از یادش می رود و شروع می کند به قالبسازی در مورد رابطه شهر و روستا و ساخت و پرداخت یک رشته مفاهیم متافیزیکی: روستا با پرولتاریا و شهر با بورژوازی معادل است. این که رهبری شهرنشین از درک اهمیت مسائل و دشواریهای جنگ چریکی عاجز است، نه ناشی از شهرنشین بودن آن بلکه ناشی از یک اعتقاد اصولی است و آن دست کم گرفتن جنگ چریکی به منزله راه تعیین کننده است. اما نکته ای که باید بدان توجه داشت، این است که ما کتاب دبره را در رابطه با شرایط خود و نیازهای خود مورد بررسی قرار داده ایم و تنها بر مواردی از کتاب تکیه کرده ایم که برای ما اساسی و تعیین کننده بوده است. گذشته از یک رشته تفاوتهای مشخص بین شرایط میهن ما و آمریکای لاتین، اساساً جنبش انقلابی در آمریکای لاتین پیشرفته تر از ایران است و بدین ترتیب ما کاملاً نمی توانیم کتاب دبره را بدون توجه با آن شرایط مورد بررسی قرار دهیم. مثلاً می توان مورد پر بها دادن به جنبه کاتالیزوری مبارزه را در نظر گرفت. در آمریکای لاتین 1967 (سال نوشته شدن کتاب دبره ) که به دنبال انقلاب کوبا تجربیات متنوع مبارزه مسلحانه را از سر گذرانده است، در منطقه کودتاها و بی ثباتی های مداوم شاید پر بها دادن و بها دادن به جنبه کاتالیزوری مبارزه مسلحانه و کم بهادادن به امر سازماندهی (با توجه به تشکل نسبی پیشرفته انقلابیون در سازمانها و احزاب در مقایسه با ایران ) یک خطای فاحش باشد. اما در ایران در کشوری که به اصطلاح "جزیره ثبات " در اقیانوس متلاطم نام گرفته، در کشوری با اختناق ظاهراً خدشه ناپذیر هجده ساله، در کشوری که با خشونت توصیف ناپذیری هرگونه تشکلی باید نابود شود، باید بهای لازم را به جنبه کاتالیزوری و برانگیزنده و امید دهنده مبارزه دا ده شود و اساساً این جنبه مبارزه اینک تعیین کننده است. و یا در مورد تشکل و سازماندهی، همانطور که در آنجا انقلابیون از تشکل و سازماندهی معینی برخوردارند، مبارزه مسلحانه هم باید با شکل و سازماندهی قابل قیاس با سطح کلی تشکل و سازماندهی انقلابیون و مبارزین آنجا برخوردار باشد.